Page 25 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Những tiếng dùng để nói chuyện, thường dùng trong
cuộc xã giao hay dùng trong các lễ nghi cũng tựa như người
Trung Hoa. Kẻ dưới rất kính cẩn với người trên; người ngang
hàng đối với nhau rất tương kính đúng mực, chúc tụng khen
ngợi nhau cũng tỉ mỉ như người Trung Hoa. Họ tôn trọng
đặc biệt các bậc lão thành: trong bất cứ việc gì, ở giai cấp
nào, trong trường hợp nào, họ cũng nhường người hơn tuổi

và để tuổi già được ưu đẳng đối với hạng thiếu niên. Vì thế
có mấy ông quan, tuy đã đến thăm chúng tôi nhiều lẩn ở nhà
chúng tôi và đã được viên thông ngôn báo cho biết rằng có
ông Cụ Đạo nhiều tuổi hơn chúng tôi nhưng không phải là
bê' trên chúng tôi, mấy vị quan ấy vẫn không khỏi đến chào
ông Cụ Đạo trước, rồi mới chào vị bê' trên ít tuổi hơn. Trong
các nhà của người Trung kỳ ngồi chơi có ba cách. Cách thứ
nhất, thường nhất, ở trên chiếc chiếu trải trên nền đất để tiếp
những người cùng bằng vai. Cách thứ hai ở trên những dây
hay chạc cáng thẳng trên trải chiếu mảnh hơn, mềm
hơn thứ trên kia, để tiếp những khách sang hơn. Cách thứ
ba ở trên một chiếc “lều” cao so với mặt đất chừng hai
“thước” rưỡi (2 pieds.. demi; 0m48) giống như cái giường,

để tiếp riêng các quan lớn, các vị chủ tể trong vùng hay là các
người trông coi việc tế lễ (các cố của ta vẫn được họ mời lên
ngồi đấy). Đã nhã nhặn và vui tính như thế, người Trung kỳ
biết trọng người ngoại quốc, để mặc cho những người vùng
này sống theo lê' luật của họ, ăn vận theo ý muốn của họ. Thí
dụ họ khen ngợi cách làm việc của ta, ca tụng tôn giáo của
ta mà họ tự ý cho là hơn tôn giáo của họ; khác hẳn với người
Trung Hoa chỉ khoe khoang xứ sở, cách làm việc và tôn giáo
của mình thôi.

(1) Có lẽ là võng.
(2) Có lẽ là một loại bục.
(3) Chỗ này trong bản gốc bị mờ. Có lẽ là chữ “et”?

26