Page 20 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

tướng, (ông nào thể xong về ngay) thì được chủ tướng phát
cho một chiếc áo vua ban. Ai có chữ minh thì được hạng áo

tốt và dài; ai có chữ thuận thì được áo ngắn hơn bằng vải
thường; ai phải chữ bất minh thì áo vải xấu và ngắn nữa.
Thành ra suốt một năm, người ta trông áo mà biết được
người lính nào trung nghĩa, tận tâm và được yêu quý trong
hàng ngũ của nhà vua.

(Chương X, trang 34 - 36)

Nền thương mại của xứ Đàng Ngoài

ở đẩu thế kỷ thứ XVII

Người xứ Bắc - gần như không thông thương gì với nước
ngoài vì ba lẽ chính.

Lẽ thứ nhất vì họ không biết dùng địa bàn, không thạo
nghề hàng hải; không bao giờ dám ra xa bờ hay núi quá tầm
mắt. Lẽ thứ hai thuyền họ không bền được với sóng, bão,

ván thuyền không đóng đinh, không có chốt mà chỉ có đai
buộc, mỗi năm là phải thay một lần. Lẽ thứ ba là vua không
cho dân ra nước ngoài, sợ rồi quen ở lại buôn bán làm thiệt
mất thuế của vua. Nhưng hàng năm, ngài cũng phái vài chiếc
thuyền buôn sang Cao Man, Xiêm La vì hai xứ này không
xa Đàng Ngoài là mấy và thuyền buôn cứ theo ven bờ mà đi
không phải ra khơi.

- Tuy nhiên không ra khỏi nước Nam, nước này gồm
có Đàng Ngoài và Đàng Trong, bọn lái buôn bản xứ nhờ có

thương cảng tiện lợi và nhiều nên buôn bán cũng lớn và lợi
lãi hàng năm gấp hai, gấp ba vốn mà không phải chịu những
sự bất trắc thường gặp trên mặt bể. Thật vậy, ở dọc bờ bể
nước Nam dài hơn ba trăm nám mươi dặm tây, ta đếm được

21