Page 24 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

bé nhỏ vụn vặt đến đâu mà không đem chia cho kẻ khác mỗi
người một phần. Họ có thảo tâm hay bố thí cho kẻ nghèo,

chẳng bao giờ từ chối làm phúc cho ăn mày vì họ coi như đã
thiếu bổn phận nếu họ không cho, và lẽ công bằng bắt buộc
họ phải giúp đỡ.

Bởi thế nên một lần có mấy người ngoại quốc bị đắm tầu
bơi được vào một thương cảng Trung kỳ, không biết thổ ngữ
để có thể hỏi xin những thức cần dùng, chỉ phải học có mỗi
một tiếng: Doii, nghĩa là tôi đói. Bởi vì khi nghe thấy mấy

người ngoại quốc than như thế và đi qua cửa nhà họ kêu đói,
thì người Trung kỳ đua nhau ra ngõ, tỏ vẻ ái ngại và cho mẫy
người đó ăn...

Nhưng người Trung kỳ rộng rãi và sẵn lòng cho nhanh
bao nhiêu thì khi ngó thấy cái gì là lạ và hiếm, lập tức họ ham
muốn và nói ngay: Scin mocaii (nghĩa là cho tôi xin một vật
kia). Và họ coi là một điều đại bất nhã nếu ta từ chối, không

cho họ một vật, dù hiếm, dù có giá, dù ta chỉ có một bản; kẻ
từ chối là một thằng bủn xỉn. Nên khi cẩn chỉ có thể: một là
đem giấu vật mình muốn giữ lại, hai là sẵn sàng cho kẻ đã
hỏi xin.

Một khách thương Bồ Đào Nha ý chừng không thích
cách hành động lạ lùng ấy - mấy người thích cho được - và
ngày nào cũng bị bực mình phải cho những vật đẹp mà họ
thấy anh ta cầm tay, một hôm có ý kiến là anh ta cũng xử

sự như họ. Định tâm thế, anh ta đến gần thuyền một chú
chài nghèo khổ, để tay lên một sọt đầy cá, nói theo tiếng bản
xứ Scin mocaii (cho tôi cái này); chú chài chẳng nói chẳng
rằng cho luôn anh ta cả sọt cá. Anh Bổ Đào Nha đem sọt cá

vể, không khỏi ngạc nhiên và lạ lùng vê' tính hào phóng của
người Trung kỳ. Thật ra thì sau này ái ngại cho chú chài, anh
ta có đem trả đúng số tiền chỗ cá ẫy.

25