Page 124 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII
P. 124
phong và lễ đăng quang như ông Tavernier đã thuật tỉ mỉ
đâu. Chẳng có nghi tiết gì cả vì phong tục ở đây không công
nhận những phù hoa trang sức, ghét sự phô trương. Khi vua
hay chúa báng hà thì làm gì có cái lối tỏ sự vui mừng đến với
tân vương hay tần chúa, thì ai được phép đeo bạc đeo vàng
hay mặc quần áo lộng lẫy. Một vị quan triều, khi để tang vua
hay chúa, cấm không được dùng ngựa đi, cấm không được
mang phục sức quý giá; trái lại các quan chức càng cao và họ
hàng càng gần lại phải dùng những thức thô và xẫu.
Đối với tân vương chỉ quỳ lạy là đủ. Ngài ban cho mấy
quan chức có mặt ở đây vài món ăn. Có điều cảnh lộng lẫy
chốn triều trung, có đâu tự biểu lộ niềm vui sướng.
Vua đã giản dị như thế thì năm 1682 khi chúa Trịnh Tạc
mất, chúa Trịnh Căn lên kế vị cũng lặng lẽ lên thay, ở nước
ngoài không ai biết cả. Tân chúa miễn cả lễ triều kiến cho
các quan, miễn cả lễ chào mừng cho các kiều dân ngoại quốc
đến điếu tang tiên chúa và chúc tụng mình. Làm gì có súng
đại bác bắn trên tường thành, vì trên tường thành không bao
giờ có một khẩu, làm gì có sự gọi quân lính ở biên cương về
vì như thế thì khác gì mở cửa quan cho quân chúa Nguyễn
vào được hai tỉnh, quân này đã mất đi và bao giờ cũng muốn
lấy lại. Làm gì có cuộc tuyên thệ trung thành với vua Lê với
nước nhà để chống lại Trung Hoa; làm gì mà cuộc phát tiền
đã làm ma tốn đến một triệu quan vàng, nghĩa là một trăm
năm mươi triệu couronnes bạc, một số tiền mà tôi chắc cả xứ
Đàng Ngoài gom góp hết cả bạc vàng lại cũng không được,
làm gì có việc vua ban bạc cho các võ quan chức thấp hoặc ở
những chức không có trong xứ; làm gì có việc vua ban vàng
với bạc cho chúa Trịnh khi chúa Trịnh cấp mỗi thứ cho vua
Lê; làm gì có việc giết bao nhiêu thú vật để cúng tế như thế
chẳng hóa ra giết hết trâu bò để cẫy cày và buộc dân sự nhịn
suốt năm hay sao?
125
