Page 121 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Những việc quan trọng đã giao cho “Quan-solew” xét
trước bên điện vua, lúc ấy mới đem để chúa duyệt. Vì chúa
ít sang chầu, có khi một tháng không được một lần, nên vua
Lê ủy các quan triều phải sang bên phủ chúa để trình chúa
những việc đã xét bên điện vua và để chúa cũng quyết định

như vua. Cứ kể, thấy các quan, nhất cử nhất động đểu trang
nghiêm, ai cũng chịu rằng triều chính thật có vẻ uy nghi, nếu
các ngài bỏ cái lệ đi đất, chúa rất khoan hồng đối với các quan,
có lòng thương, có phạm lỗi thì phạt tiền giáng chức thuyên
chức hay phát vãng, chỉ tàn sát khi họ phản bội thôi.

Ai có xin điểu gì hộ thân quyến hay bằng hữu mắc tội
thì đến trước mặt chúa bỏ mão ra, quỳ lạy bốn lạy rồi mới
nói. Chừng tám giờ thì chúa bãi chầu, các quan vê' cả chỉ trừ
viên trưởng vệ và các nội thị. Bọn nội thị này hổi còn trẻ làm

các việc ti tiện, được quyển cùng với bọn nữ tỳ vào ra trong
cung thất các bà phi. Họ là một tai họa của nhân gian, án
bám vào chúa, làm hư chúa nhưng là tay gián điệp cho chúa.
Họ chừng bốn, năm trăm, kiêu căng hãnh diện, làm lắm việc
phi lý nên có kẻ sợ, ghét và thù. Chúa tin họ lắm, bàn cả việc
nước và việc riêng với họ. Tuyển vào phủ chúa được bảy tám
năm làm những việc hèn hạ rồi họ được bổ dần dẩn vào
những chức cai trị, được cẩm giữ một trấn, làm thiệt cho các
võ quan và các cống sĩ.

Có vài quan thị có kỳ tài, trong số đó có ba ông già Tu Lea

(chúng ta chưa kiếm ra tên thật của mấy vị này), ông già Ta
Fae Bay và ông già How Fac Tack. Các ông này tính tình phong
nhã làm cho người ngoài yêu mến xứ này. Họ không bị hoạn
do tay người nhưng khi bé họ bị muông hay lợn dớp mất nên
theo những người tin nhảm ở đây, mới riêng được địa vị cao
quý. Ông cuối cùng là ông già How Fac Tack, hiện còn sống
và đương trấn giữ phố Hiến, một trấn to nhất trong xứ; thống
lĩnh thủy quân và đứng đầu bộ ngoại giao; ông dùng binh

122