Page 118 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Trịnh Toàn, em thứ của Trịnh Tạc, là một quận vương
có dũng cảm; tính hào phóng, có độ lượng, có lịch lãm, nên
được dân yêu và quân mến như cha đẻ; hành binh vừa khôn

ngoan, can đảm thắng Nam quan của chúa Nguyễn nhiều
trận nên được quân địch khiếp phục và tôn gọi là “Thần
tướng Bắc Hà?”. Uy danh mỗi ngày một tăng ngoài cõi và
trong triều làm cho ông ghen tức với anh.

Chúa Tây Vương, rõ lòng em như thế, có ý muốn can
ngăn, nói cho Trịnh Toàn hiểu rằng nhất nhất Toàn đều theo
lệnh anh và Toàn thắng trận được do tài cai trị khôn ngoan
và sáng suốt của chúa. Trịnh Toàn chối và thê' không có ý

làm điểu gì hại cho anh, nếu quân, dân có xui ông tiếm vị thì
chẳng những ông không nghe, ông còn nghiêm phạt những
mưu sĩ (gian ác) ấy.

Lời tuyên ngôn ấy làm cho Trịnh Tạc yên lòng; yên lòng bê'
ngoài; mấy năm sau, không rõ vì Tạc vẫn ghen tức, vì Toàn đã
làm việc gì mờ ám hoặc để Tạc hiểu nhẩm, hoặc vì có người
vu cáo (có nhiều ngoa truyền), Tây Vương cho triệu Toàn bấy
giờ đang trấn đất Nghệ An về. Toàn tuân lệnh vê' đến phủ liêu

thì bị xiềng và giam vào một gian ngục gần cung điện.

Ninh quận công bị giữ như thế mấy năm; tội ông chắc
không lấy gì làm nặng lắm và không có chứng cớ để hành
hình ông.

Nhưng vào khoảng năm 1672, có hơn bốn vạn quân tụ
tập ở Kẻ Chợ, kêu la ầm ĩ và làm dân gian kinh hoàng chạy
tán loạn vê' các làng. Quân kéo đến cửa phủ nhưng vốn tự
nhiên sợ hãi chúa không dám vào, không có khí giới, họ chỉ
có tay không và lưỡi để điều trần, ồn ào, hỗn độn thóa mạ
chúa đã vô tình với quân dân, lại hào phóng với các bà phi,

cho phép các bà này vung phí tiền kho để binh sĩ túng thiếu
và khổ sở gán chết, họ gán cho chúa đã cố ý triệt họ bằng

119