Page 123 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Họ không tin dùng người ngoại quốc, cho rằng không
giỏi bằng họ. Nhưng khi ở Xiêm về, tôi được hỏi về tình hình
xứ này và xứ Đàng Trong. Họ hỏi tôi xem thuyền có chở
được quân lính đi biển không, tôi thưa rằng có. Chúa hỏi tôi
nếu chúa giao cho tôi hai ba trăm quân để đánh Nam Hà thì
tôi có chịu không? Tôi trả lời vốn dĩ là thương gia nên không

có tài cầm quân và không giúp chúa vể việc ấy được. Từ chối
như thế rất tiện cho tôi lúc ấy nhưng rất hại cho tôi sau này
khi bị người Tàu vu cáo.
Trong hàng quý tộc đầy sự tập truyền chỉ có trong họ vua;
họ chúa thì đến đời thứ ba thôi; còn các quan đã thành tựu vì

võ công, vì văn nghiệp hoặc tiền tài thì danh phận chỉ được
một đời thôi, con cháu không được tập truyền chức tước. Vì
thế dùng cách thứ nhát ít người lên, dùng cách thứ hai có vài
người, dùng cách thứ ba mới có lắm người ham muốn.

Phủ liêu ở Kẻ Chợ, ở chính giữa Kẻ Chợ. Phủ rộng lắm,
chung quanh có tường. Trong phủ và ngoài phủ có nhiều nhà
thấp nhỏ cho quan ở, những nhà làm phía trong phủ có hai
tầng và nhiều cửa. Cửa to và đổ sộ, bằng gỗ lim cũng như
trong cung điện vua, nhưng tư thất và phòng các bà phi đều
to tát, sơn son, thếp vàng. Trước phủ có chuồng voi, chuồng
ngựa; phía sau phủ có vườn, cây, đường đi, lẩu nhỏ, ao thả cá
để chúa họa hoằn có ra câu hay giải trí, tuy chúa ít vi hành lắm.

Không có lễ đăng quang

và lễ tấn phong như ông Tavernier kể đâu

Nếu suốt quyển sách của ông Tavernier đã đầy những
sự sai nhầm, thì chương 13 toàn những điều thêu dệt. Tôi
đã cố đi dò hỏi những người có học, những bậc có địa vị
trong xứ, không có ai chỉ được cho tôi biết rằng có lễ tấn

124