Page 117 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Nếu chúa Trịnh kết hôn thì bà chính phi được mệnh
danh là “Quốc mẫu” vì bao giờ bà cũng trong dòng dõi nhà
vua và được coi sóc các bà thứ. Chỉ lập Quốc mẫu vào những
năm cuối cùng khi nào chúa không còn hy vọng sinh con
nữa; các bà thứ thì nhiều lắm vì có khi trước năm mười tám
tuổi các chúa đã lấy vợ rổi, không hạn chế, ba trăm, năm
trăm tùy theo sở thích của các chúa.

Trong sự chọn lựa các bà thứ, các nàng hẩu thì sắc đẹp
không được chú trọng bằng tài múa, hát, chơi âm nhạc hoặc
khéo biết cách làm vui lòng chúa. Người nào sinh con giai
đầu tiên trước cả các người khác, được coi như là bà chính
thê từ ngày con mình được nhận làm thế tử và được chiểu
mến hơn bà chính phi, được tôn trọng cũng gần bằng bà
chính phi. Các bà khác, ai sinh con gởi chúa, được gọi là đức
bà, con giai (trừ thế tử) là đức ông, con gái là bà chúa. Các
anh em giai, chị em gái của chúa cũng được tôn gọi như thế;

nhưng con cháu các ông, các bà thì không, chỉ trừ có con
cháu của người con giai trưởng.
Chắc chắn là chúa cho con cháu dư lương bổng chi dùng

nhưng chỉ trích tiền kho cấp cho anh em ngài vừa đủ hay
thiếu tùy theo ý ngài, cháu chắt càng xa càng được ít, đến đời
thứ tư hay thứ năm thì đừng trông đợi gì nữa cả.
Chúa (Định Vương Trịnh Căn) có nhiều anh em, chị em
nhưng đối với họ không có nhiều độ lượng, có lẽ vì tính chúa

nghi ngờ và tạng chúa suy nhược. Các tiên chúa thì hành
động khác, cho các em tham dự vào chính sự, phong cho làm
tiết chế chưởng phủ hay trẫn thủ, giao cho họ coi giữ nhiều
quan và dùng họ vào những địa vị xứng đáng.

Như đã nói trên, tôi chỉ biết có mỗi một chuyện một chúa
Trịnh lãnh đạm mà giết em: ấy là tiên chúa Tây Vương Trịnh
Tạc đối với em là Trịnh Toàn (Baron viết Chechening, Ninh
quận công Trịnh Toàn là con út Trịnh Tráng).

118