Page 112 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII
P. 112
hơn lan Âu châu, cây hơi cao, hoa trắng, hương thơm nhưng
ngát quá.
Hoa nhài, trắng như tuyết, cây nhỏ. Bên Ba Tư nhài nhiều
lắm nên người ta chở hàng tàu dãy nước hoa ấy.
Súc vật: hổ, hươu, khỉ, bò, ngựa, voi, chó, mèo, chim
chóc, muỗi, mối trắng, trứng gà, trứng vịt.
Phong tục
... Người Đông Kinh trước kia rất chuộng ngoại hóa
nhưng bây giờ chỉ mua vài đổ vật Nhật Bản bằng vàng và bạc,
cũng ít hàng vải khổ rộng ở Âu châu buôn lại... Họ không
đi bít tất và giày, trừ những văn nhân và các ông tiến sĩ (lệ
này bây giờ bớt ngặt rồi). Đời sống của dân chúng khổ sở
lắm. Sưu thuế đã nặng, việc quan lại vất vả. Tráng đinh từ
mười tám, có tỉnh hai mươi tuổi đã phải đóng sưu từ 3 đến 7
dollars một năm tùy theo tình cảnh mình và do chỗ đất mình
ở có phì nhiêu hay không. Sưu đóng một năm làm hai lẩn:
vào vụ gặt tháng Tư và tháng Mười.
Được miễn sưu: các quốc thích, những người hầu cận
vua; các quan chức văn võ, các văn nhân từ sinh đổ trở lên;
binh lính cùng ít người được miễn tự ý chúa hoặc mất tiền
xin. Sự miễn sưu chỉ riêng cho đời mình thôi nhưng con
cháu mất ít tiền cũng vẫn xin được dễ dàng.
Các thương gia buôn bán ở tỉnh nhưng đóng sưu ở làng
và chịu việc quan hoặc tự mình đi hoặc thuê người thay để
sửa lại đường thành đổ, đắp lại đê, chữa lại các đường phố,
kéo gỗ dựng cung điện hay công sở.
Công nhân thì trong một năm phải đi công sai sáu tháng
mà chẳng được cấp lương đâu. Quan có cho ít nào thì lấy chớ
113
