Page 107 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII
P. 107
Đông Kinh là nơi tôi sinh trưởng cũng dễ dàng, là nơi tôi đã
gặp gỡ và hỏi han nhiều người ở đủ các giai cấp. Những lý do
ấy, thêm vào lòng ham muốn giúp ích công chúng, ý định tỏ
lòng biết ơn hai ông bạn cao quý của tôi là hai tôn ông John
Hoskins và Robert Hooke đã giục tôi viết và làm cho xong
quyển sách này. Tôi có thể tự do nói rằng tôi chỉ cho vào cuốn
sách này những điểu gì theo lương tâm tôi đểu đúng và thực.
Chỗ nào nghi ngờ thì tôi đi dò hỏi những người dân đáng
tin cậy trong xứ. Còn cách dàn xếp và phương pháp thì tôi
theo ông Tavernier. Về văn chương và lối diễn đạt quyển sách
này là quyển sách đẩu tiên của tôi, tất nhiên thiếu sót vụng
vê' lắm. Vậy tôi xin các bạn tôi cứ chữa và sửa những chỗ sai
hỏng trong sách này.
Phê bình tập du ký
của ông Tavernier về xứ Đông Kỉnh
Xứ Đông Kinh được người Bổ Đào Nha tìm ra hơn một
trám hai mươi năm nay và những sách các cha Martin và
Alexandre de Rhodes viết về xứ này thường đúng hơn tập du
ký của ông Tavernier, vì những điều bây giờ ta thấy sai (đối
với sách hai cha ấy) là do sự thay đổi của sự vật theo thời gian.
Ông Tavernier nói đến mười một mười hai hành trình
của em ông sang Đông Kinh, Achem, Batavia và Bantam. Tin
theo những lời ông em thuật lại và dò hỏi những ông sư, thầy
pháp sang buôn bán gặp ông ở Bantam, ông viết tập ký sự
ấy có bao nhiêu dòng thì đầy rẫy bấy nhiêu chuyện hoang
đường và vô lý.
Trước hết người Đông Kinh không có sư ông và thầy
pháp theo, tuy họ có sang Bantam và Batavia. ông còn viết:
Người Đông Kinh, khi đi xa, có đem vợ con đi theo; tôi
108
