Page 115 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Thi có bảy bài chọn trong kinh sách; các bài hỏng bị loại;
các bài khá đem trình các ông tiến sĩ. Nếu được đỗ thì lễ
xướng danh rất long trọng. Quyển lợi các ông hương cống
lớn hơn quyền lợi ông sinh đổ; các ông được vào yết kiến vua
và được ngài ban cho một nghìn đổng tiền (giá tất cả một

dollar) và một tấm vải callicot noir may một cái áo đáng giá
ba dollars.
Khoa thi tiến sĩ cứ bốn năm thi một lần ở kinh, trong
một gian điện riêng, có cửa bằng đá vân, ngày xưa lộng lẫy

lắm nhưng bây giờ trông rất điêu tàn. Các ông hương cống
có học và tài vào bậc nhất mới được phép dự thi và ứng thi
nhiều, chỉ có ít người đỗ. Chính vua, các ông hoàng, các văn
thân có tiếng trong nước và các đại thần đứng ra chẫm. Thi
cũng như sinh đồ và hương cống, nhưng câu hỏi nhiều hơn,

khó hơn, quan trọng và hiểm hóc về những chương khó nhất
trong luân lý, chính trị, luật hộ, thi ca và tu từ học; thi viết
làm bốn kỳ trong khoảng hai mươi ngày; ai qua được thì đỗ
tiến sĩ. Công việc không dễ dàng gì vì phải nhớ hết số chữ
của bốn quyển trong số chín quyển Tứ thư, Ngũ kinh; nhớ
từng chữ và thuộc lòng thì mới có thể đỗ được. Mỗi người
thi trong một gian lều tre lợp vải (?); trước khi vào phải khám

xét cẩn thận; ngồi từ sáng đến chiểu với bút, mực, giấy; có
hai ông tiến sĩ ngồi lọng cách xa họ để trông nom. Thi bốn
kỳ thì hai ngày đầu quan trọng nhất có vua Lê và chúa Trịnh
ra chứng kiến; các ngày sau có các quan Thượng thư thôi.
Các ông tiến sĩ mới được bạn bè, dân sự và các ông tiến sĩ cũ
hoan hô và ngợi khen, vua thưởng cho mỗi ông một thoi bạc

(giá chừng mười bốn dollars) và một tẫm lụa; lại được ăn lộc
mấy làng tùy theo lượng vua và tài mình; về làng, còn được
dần làng khao vọng trong mấy ngày. Các ông tiến sĩ sau này
được tuyển đi làm quan, được cử đi sứ Tàu và có quyền dùng
y phục Tàu cùng với phẩm phục mình.

116