Page 532 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 532
Đến nỗi, bên Pháp, nhiều người trong chính giới, CUỐI năm 1885,
muốh bãi binh, bỏ Bắc Kỳ. Thủ tướng Brisson vẫn muốh giữ. Nghị
viện họp đầu phiếu thì có 274 phiếu thuận, 270 phiếu phản đốì.
Tuy vậy, lũ tư bản thực dân vẫn cố tình xây dựng cho bằng được
nền đô hộ trên đất nước ta.
VUA THÀNH THÁI LẬP - Ngày 28-1-1889 (âl 27-12 Mậu Tý),
Đồng Khánh phải bệnh mất, làm vua 3 năm, hưởng linh 25 tuổi,
tức vị do người Pháp dựng, thân Pháp. Công nghiệp không có gì.
Bấy giò, Rheinart lại sang làm khâm sứ, thấy con Đồng
Khánh còn nhỏ và lại thấy Dục Đức ngày trước, khi còn Tự Đức,
thường hay đi lại, nên nghĩ tình cũ, truyền lập Bửu Lân, con Dục
Đức lên làm vua. Bửu Lân bấy giờ 10 tuổi, đang cùng với mẹ, bị
giam lỏng ở Khiêm lăng (lăng Tự Đức). Triều đình rưốc ra, tôn lên
làm vua, đặt niên hiệu là Thành Thái, cử Nguyễn Trọng Hợp và
Trương Quang Đản làm phụ chính.
Bà Dục Đức và Bửu Lân bị giam lỏng ỏ Khiêm làng, chứ
không phải trong ngục như VNSL đã lầm. Khi các quan vào đón
Bửu Lân về làm vua, bà Dục Đức cc từ chôl cho con không được.
Khi lên võng rồi bà cố ý giằng lại cũng không được.
NGƯỜI PHÁP DỤNG NỂN
ĐÔ HỘ BA NƯỚC ĐÔNG DƯƠNG
LẬP PHỦ THỐNG SỨ BẮC KỲ - Tháng 4-1886, thống đốc Paul
Bert sang Bắc Kỳ, lập tức đặt phủ thông sứ Bắc Kỳ ở Hà Nội và sỏ
kiểm soát việc tài chính. Paul Bert vào Huế yết kiến Đồng Khánh,
đòi lập nha kinh lược ở Bắc Kỳ, cho kinh lược đại sứ được quyền
cùng với phủ thống sứ tự tiện làm mọi việc, viện cớ ngoài bắc vào
kinh đường sá xa xôi, có việc phải tâu bẩm vào bộ mất nhiều ngày
giò, tâu nên cho được tự tiện làm việc, trong năm độ vài kỳ đem
các việc về vua biết.
Paul Bert một mặt lo đánh dẹp, một mặt mở trường Pháp
Việt lập thương nghiệp cục, đặt lệ đồn điền, chủ ý muốh khai thác
đất Bắc Kỳ chóng được thịnh lợi.
Paul Bert mất tháng 11-1886. Bihourd sang thay.
LẬP PHỦ TỔNG ĐỐC TOÀN QUYỀN - Nưốc Pháp lấy đất Nam Kỳ,
lập bảo hộ nước Campuchia, rồi Bắc Kỳ và Trung Kỳ, mở thuộc
địa lớn, buổi đầu mỗi xứ có một thủ hiến coi việc chính trị. Đến
năm 1887, chính phủ Pháp mới đặt phủ đại thốhg đổc (gouverneur
532
