Page 531 - Việt Sử Kỷ Yếu

mệt mà không thành công. Có tên suất đội Nguyễn Đình Tình ra
thú, khai rõ tình cảnh và chỗ ở vua đóng. Người Pháp sai Tình lên
dụ Ngọc về.
Chúng tình nguyện đi bắt vua Hàm Nghi. Người Pháp
truyền phải làm thế nào bắt sông được vua, còn những người khác
chông cự thì cứ việc giết đi.
Ngày 30 - 10 - 1888 (âl 26-9), Ngọc và Tình đem hơn 20 thủ
hạ lên vây làng Tả Bảo, chỗ Hàm Nghi đóng. Đến độ nửa đêm,
chúng xông vào Tôn Thất Thiệp còn ngủ, vừa cầm gươm nhảy ra,
bị chúng đâm chết. Hàm Nghi thấy Ngọc phản, cầm gươm đưa cho
nó bảo: Mày giết tao đi còn hơn đưa tao nộp cho Tây. Chúng nó lẻn
ra sau ông, ôm choàng lấy lưng, giựt thanh gươm ra. Sáng hôm
sau, bọn tên Ngọc võng ông ra bến Ngã Hai, đem xuống đò, đi hai
ngày về đồn Thanh Lang, nộp cho đại uý Boulanger. Đại uý đưa
ông về đồn Thuận Hải, đóng ỏ tả ngạn sông Gianh, gần Chợ Đồn.
Hàm Nghi bấy giò 18 tuổi. Quân Pháp lấy vương lễ tiếp đãi, sau
đem xuông tàu. đưa về Thuận An, rồi đem an trí sang Algérie, mỗi
năm cấp cho 25.000 francs.
Ngọc được thưởng hàm lãnh binh, Tình chức quản, thủ hạ
người hàm xuất đội, người mấy đồng bạc.
Tôn Thất Đạm ỏ ngàn Hà Tĩnh, nghe tin Hàm Nghi bị bắt,
hội tướng sĩ lại, truyền cho ra thú để vê' làm ăn, viết hai bức thư:
một cho Hàm Nghi xin tha cho mình làm tôi không cứu được vua,
một gửi thiếu tá Dabet đóng ở Thuận Hải, xin cho bọn thủ hạ ra
thú, đừng bắt tội. Nói: “Bây giờ người Pháp muôn bắt ta thì vào
tìm thấy mả ta ở trong rừng”. Đoạn thắt cô tử tận. Hai con Tôn
Thất Thuyết xứng danh là bậc anh hùng.
Lê Trực đem hơn 100 quân ra thú ở đồn Thuận Bài. Người
Pháp trọng ông trung nghĩa, cho về quê nhà yên nghiệp. Sau ông
vê làng Thanh Thuỷ, thuộc huyện Tuyên Hoá, Quảng Bình ở.
Đến đây, cuối năm 1888, tình hình đã tạm yên tĩnh. Công
cuộc nhân dân ta vũ trang chông chọi quân cướp nước tạm thời
chấm dứt. Trưóc kia, chúng tưởng chỉ với 400 lính có thể chiến
ngay được Bắc Kỳ và Trung Kỳ làm thuộc địa, không ngờ bị sĩ dân
ta khắp nơi dai dẳng nổi dậy chông cự lại suốt 5, 6 năm. Chính
qủốc phải nhiều lần cho thêm quân đội sang tiếp viện. Sô" binh sĩ
đi yiễn chinh lên tới hơn 2 vạn người, mà vẫn không sao bình định
được. Sô" người Pháp bị tử trận không nhiều lắm nhưng rất nhiều
người chết vì bệnh, nhất là về bệnh dịch tả, có đến hơn hàng ngàn.

531