Page 529 - Việt Sử Kỷ Yếu

Chaumont đóng quân ở Quảng Bình, chặn đường Tôn Thất
Thuyết dùng thông với Bắc Kỳ. ở Thanh Hoá, Nghệ An, văn thân
đánh phá rất dữ. Chaumont về Đà Nang lấy thêm binh và chiến
thuyền ra đóng ở Nghệ An, chia quân tuần tiễu các nơi. Tôn Thất
Thuyết thấy không chông lại nổi quân Pháp, để Hàm Nghi ỏ lại
đồn Vé thuộc huyện Tuyên Hoá tức châu Quy Hợp cũ, cùng đề đốc
Trần Xuân Soạn đi đường thượng đạo, sang cầu cứu bên Trung
Quốc. (Thuyết ra Hưng Hoá, theo thượng lưu sông Đà lên Lai
Châu, nương tựa tù trưởng họ Điêu, sau lánh sang Trung Quốc,
chết già ở Triều Châu, Quảng Đông).
Hàm Nghi ẩn nấp ở vùng huyện Tuyên Hoá, có Tôn Thất
Đạm và Tôn Thấp Thiệp là hai con Tôn Thất Thuyết, cùng với đề
đốc Lê Trực và Nguyễn Phạm Tuân hết sức giữ gìn và đem quân
đi đánh phá mạn Quảng Bình và Hà Tĩnh.
Sang nám 1886, trung tá Mignot đem quân Bắc Kỳ vào Nghệ
An, rồi chia làm hai đạo: một đạo thiếu tá Pelletier đem lính tập theo
sông Ngàn Sâu vào mạn Tuyên Hoá; một đạo Mignot tự đem quân đi
đường quan lộ vào giữ thành Hà Tĩnh, rồi vào đóng ỏ sông Gianh.
ớ Huế lại sai trung tá Metzniger đem quân ra tiếp ứng các
đạo. Quân Pháp đóng ở chợ Đồn và ở Minh cầm. Metzniger đem
cố đạo Tortuyaux đi làm hướng đạo, lên lấy đồn Vé. Thế quân
Pháp rất mạnh, ván thân chống lại không nổi, phải tan rã.
QUÂN PHÁP ĐÁNH DẸP CÁC NƠI - Quân cần vương các tỉnh vẫn
đánh phá. Mạn Phú Yên, Bình Thuận, thiếu tá De Lorme và công
sứ Aymonier cùng với Trần Bá Lộc đem lính tây và lính Nam Kỳ
ra đánh dẹp. Lộc dữ dội, chém giết rất nhiều, đất Bình Thuận
không bao lâu yên. Chúng kéo ra dẹp đảng văn thân ở Phú Yên và
Bình Định, bắt được cử nhân Mai Xuân Thưởng, Bùi Điền và
Nguyễn Đức Nhuận, đem chém. Từ tháng 7-1886 đến tháng 7-
1887, các tỉnh phía nam kinh kỳ đã yên.
ĐỔNG KHÁNH RA QUẢNG BÌNH - Từ Quảng Trị trở ra chưa đưỢc
yên. Người Pháp đưa Đồng Khánh ra tuần thú mặt bắc, mưu dụ
Hàm Nghi và các đại thần về cho yên, cử đại uý Henry Billet đi hộ
giá. Từ ngày 16-5 đến cuối tháng 7 âl năm 1886, xa giá ra Quảng
Bình. Cựu thần vẫn không phục, cứ đem quân đến chống cự. Việc
đi tuần thú ấy không có kết quả gì.
HOÀNG KẾ VIÊM RA QUÂN THỨ MẠN QUANG BÌNH - Người Pháp
lại khiến Đồng Khánh khôi phục nguyên hàm cho Hoàng Kế Viêm
và phong làm hữu trực kỳ An phủ kinh lược đại sứ, được quyền
529