Page 525 - Việt Sử Kỷ Yếu

nhận cuộc bảo hộ của nước Pháp ở nước Việt Nam và lại hoà
thuận buôn bán như cũ. Nước Pháp trả lại các chỗ hải quân đã
chiếm giữ ở mặt biển và thuận bỏ các khoản tiền binh phí không
đòi nữa. Ngay hôm ký hoà ước ấy ở Thiên Tân thì trung tướng hải
quân Courbet phải bệnh chết ở gần đảo Đài Loan. Hải quân Pháp
cũng theo điều ước rút quân về.

LOẠN ở TRUNG KỲ
THUỴ QUỐC CÔNG DỤC ĐỨC BỊ HẠI - Việc ngưồi Pháp điều đình
với nhà thanh xong, quân Thanh rút hết về nước. Lưu Vĩnh Phúc
cũng đem quân Cờ Đen về, được cử làm trấn thủ Đài Loan. Việc
bảo hộ thành nhưng ở các nơi, quan cũ ta còn chông đối quân
Pháp, ở Huế, Nguyễn Ván Tường và Tôn Thất Thuyết vẫn chuyên
chế đủ mọi đường.
Tháng 10-1884 (âl tháng 9 năm Giáp Thân), hai ông đem
Thuỵ quốic công Dục Đức (trước đã không được lập làm vua) giam
vào nhà tôi, không cho ăn uông để chết, đổ tội cho là đồng mưu với
giặc. (Thòi còn Tự Đức, Dục Đức có đi lại giao dịch với khâm sứ
Rheinart. Rất có thể Rheinart đã khuyên trường ta nên nhận nước
Pháp bảo hộ. Vua quan vẫn tồn tại, lại được tôn trọng. Nước Pháp
có binh lực mạnh, sẽ giúp triều đình bình định các toán quân nổi
dậy chông đối...).
THỐNG TƯỚNG DE COURCY VÀO HUẾ - Hoà ước nhận nước Pháp
bảo hộ được ký nhưng triều đình ta vẫn ấm ức không muôn chịu.
Nguyễn Ván Tường và Tôn Thất Thuyết mộ quân tập lính và lập
đồn Tân sở ở gần Cam Lộ tỉnh Quảng Trị, đem đồ châu ngọc vàng
bạc ra đấy, phòng khi có việc thì đem quân ra đấy để chống nhau
với quân Pháp. Quân Pháp thấy có sự muôn chông cự, bèn chiếm
giữ Mang Cá trong thành Huế và bắt bỏ đại bác ở bên thành đi.
Tháng 5-1885, De Courcy sang tới Bắc Kỳ. Hoà ước với nhà
Thanh đã xong, mới vào Huế hắt triều đình ta phải chịu quyền
bảo hộ. Triều đình cử hai đại thần theo khâm sứ De Champeaux
đón thôRg tướng ỏ Thuận An. Thông tướng hống- hách cho đòi phụ
chính sang toà khâm. Hai ông còn đang lừng lẫy, thấy thế tức
giận lắm. Nguyễn Văn Tường sang ra mắt De Courcy. Tôn Thất
Thuyết cáo bệnh không sang. De Courcy bảo có bệnh cũng phải
khiêng sang.
De Courcy định đến hôm nào yết kiến vua Hàm Nghi thì
phải mỏ cửa chính, không những để quan Pháp đi mà phải để cho
525