Page 520 - Việt Sử Kỷ Yếu

Triều đình tuyên chỉ cho các quan phải rút quân về Huế
nhưng nhiều người không chịu, muôn cùng quân nghĩa dũng nổi
dậy và quân Thanh chông giữ với quân Pháp nên còn chiến tranh,
như tán dương quân vụ ở Sơn Tây Nguyễn Thiện Thuật bỏ về Hải
Dương, mộ quân chông giữ quân Pháp. Mấy người khác như đề
đốc Tạ Hiện, án sát Phạm Văn Mẫn, tri phủ Hoàng Văn Hoà, bỏ
chức mà đi.
Harmand ra bắc sửa sang việc cai trị, lập ra những đội lính
tuần cảnh bảo an, ta quen gọi là lính khô" xanh, phòng giữ các nơi,
bãi lính Cồ Vàng của Bouet một trước, do chúng hay cướp phá dân
gian. Ngày 1-9-1883 (âl 1-8), thiếu tướng Bouet đem quân đi đánh
đồn Phùng, đánh nhau với quân Cò Đen rất dữ, quân Cờ Đen phải
rút lui nhưng chưa thực thua. Do không tương đắc với quan văn,
Bouet xin về Pháp, giao binh quyền cho đại tá Bichot.
Có được quân tiếp viện từ Sài Gòn, Bichot vào lấy tỉnh Ninh Bình.
Ngày 25-10-1883 (âl 25-9), chính phủ Pháp cử thiếu tướng
hải quân Courbet làm thông đốc quân vụ kiêm chức gouverneur
(toàn quyền) ỏ Bắc Kỳ. Harmand xin về Pháp. Từ đó, mọi việc
binh nhung, cai trị, giao thiệp ở cả tay thiếu tướng. Quân Pháp
đánh chiếm được mấy tỉnh thành lớn nhưng không được dân bản
xứ quy phục, nơi nào cũng có văn thân và quân nghĩa dũng chông
đốì, không lập được bộ máy cai trị hữu hiệu. Thiếu tướng phải xin
chính quốic tiếp viện nhiều quân đội. Trong khi thiếu tướng sửa
sang mọi việc và chò đợi quân viện sang, có quan ta đem quân về
đánh Hải Dương, đô"t phá phô" xá. Quân Pháp nghi tỉnh thần tư
thông với ván thân, bắt đày vào Côn Lôn.
QUÂN PHÁP LẤY SƠN TÂY - Đến khi có viện binh từ bên Pháp
sang, sô quân đội Pháp ở Bắc Kỳ được hơn 9.000 người. Courbet
chia quân sô" quân làm hai đạo thuỷ bộ tiến lên đánh thành Sơn
Tây. Đánh từ sáng ngày 13 đến hết ngày 16 hạ được thành. Quân
Cò Đen chông giữ rất hăng nhưng quân Thanh và quân ta thấy
súng Pháp bắn mạnh quá, bỏ thành rút lên mạn ngược. Quân Cò
Đen cũng phải chạy theo. Trận này, quân Pháp bị 63 người chết
và 319 người bị thương.
QUÂN PHÁP LẤY THÀNH BĂC NINH - Quân Pháp lấy đưỢc Sơn
Tây nhưng quân Thanh lại sang đông và các toán quân nghĩa
dũng vẫn hoạt động. Courbet phải chờ có thêm quân tiếp viện mới
đi đánh nơi khác. Bên Pháp lại sai một lữ đoàn (division, độ 7, 8
ngàn người) sang và sai trung tướng lục quân Millot sang làm
520