Page 515 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 515
quân Pháp công thành. 11 giò, thành đổ. Hoàng Diệu thắt cổ tự
tận. Các quan bỏ chạy cả. Án sát Tôn Thất Bá trước đó có ra
thương thuyêt với quân Pháp, ở trên thành bỏ thang trèo xuôhg
vừa xong thì quân Pháp bắn súng vào thành. Bá bỏ trôh. Sau
Henri Rivière sai tìm Bá về quyền lĩnh mọi việc.
Hay tin Hà Nội thất thủ, Tự Đức hạ chiếu truyền kinh lược
chánh phó sứ Nguyễn Chính và Bùi Ân Niên đem binh lui về mặt
Mỹ Đức cùng với Hoàng Kế Viêm tìm cách chông giữ. Khâm sứ
Rheinart sang thương thuyết nói việc lấy thành Hà Nội không
phải là chủ ý của nước Pháp, xin sai quan ra giữ lấy thành. Triều
đình sai Trần Đình Túc và Nguyễn Hữu Độ làm chánh phó khâm
sai ra Hà Nội thu xếp công việc. Henri Rivière đóng quân ở trong
hành cung. Đôi bên thương nghị. Đại tá đòi nước Nam phải nhận
nước Pháp bảo hộ, nhường thành Hà Nội cho Pháp, đặt thương
chính ở Bắc Kỳ, sửa lại việc thương chính ở các nơi và giao quyền
ấy cho người Pháp cai quản. Trần Đính Túc đệ những khoản ấy về
kinh. Triều đình không chịu. Nguyễn Hữu Độ ở lại làm Hà Ninh
tổng đốc.
Tự Đức sai Phạm Thận Duật sang Thiên Tân cầu cứu nhà
Thanh, tưởng chừng Trung Quốc có thể bênh vực được mình.
Trung Quổc bấy giò suy yếu, giữ mình còn chưa xong thì cứu được
ai. Tuy vậy, người Thanh còn muôn nhân dịp sang lấy một phần
đất nước ta. Tổng đốc Lưõng Quảng Trương Thụ Thanh mật tấu
về triều: Thế lực nước Nam suy hèn, không có thể tự chủ được
nữa. Vậy ta mượn tiếng sang đánh giặc giúp mà đóng giữ các tỉnh
thượng du. Đợi khi có biến thì chiếm lấy những tỉnh ở phía bắc
sông Hồng. Bởi vậy, Thanh triều mới sai Tạ Kính Bưu, Đường
Cảnh Tùng đem quân sang đóng ỏ Bắc Ninh và Sơn Tây, sau sai
bô" chính Quảng Tây Từ Diên Húc đem quân sang tiếp ứng.
THÀNH NAM ĐỊNH THẤT THỦ - Chính quyền Pháp trước tưởng
thu xếp dần dần cũng xong việc bảo hộ, khởi sự chiến tranh, sau
thấy triều đình không chịu, lại thấy quân Thanh kéo sang đóng ở
các tỉnh một mặt sai Charles Thomson sang làm thống đốc Nam
Kỳ thay Le Myre de Vilers, một mặt tiếp quân cho Henri Rivière
và triệu khâm sứ Rheinart ở Huế về.
Henri Rivière trước chỉ có 400 lính, sau tiếp được 750 người nữa,
bèn cử đại uý Berthe de Villers ở lại giữ Hà Nội, tự mình đem nhiều
quân đi đánh thành Nam Định. Ngày 5-4-1883 (âl 28-2 năm Quý Mùi),
quân Pháp khởi sự đánh thành. Đánh từ sáng đến trưa vào được
515
