Page 513 - Việt Sử Kỷ Yếu

Năm 1868, Tự Đức sai Lê Tuấn, Nguyễn Tư Giản và Hoàng
Tịnh sang sứ. Năm 1873, lại sai Phan Sĩ Thục, Hà Văn Khai và
Nguyễn Tu sang sứ bày tỏ việc đánh giặc khách. Từ năm 1874,
triều đình đã ký với Pháp không thần phục nước nào nữa, Tự Đức
vẫn triều công Trung Quốc, có ý mong khi hữu sự, nhà Thanh sẽ
giúp đỡ mình. Năm 1876, sai Bùi Ân Niên tức Bùi Dị, Lâm Hoàng
và Lê Cát sang sứ. Năm 1880, lại sai Nguyễn Thuật, Trần Khánh
Tiến, Nguyễn Hoan sang Yên Kinh dâng biểu xưng thần và đồ
công phẩm. Năm 1881, có sứ nhà Thanh Đường Đình Canh sang
bàn việc buôn bán và lập cuộc chiêu thương. Người Pháp thấy thế,
lấy điều đó mà trách triều đình.
VIỆC GIAO THIỆP VỚI PHÁP - Hoà ước 1874 ký xong, Rheinart ở
Hà Nội mấy tháng, rồi lui vào Sài Gòn, giao quyền cho thiếu tá lục
quân Dujardin. Quân đội Pháp có giúp quân đội ta tiễu trừ đám
giặc miền Hải Dương và Quảng Yên. Có sự chọn đất ở Hà Nội và
Hải Phòng làm dinh trại cho quan quân Pháp đóng. Năm 1875,
chính quyền Pháp cử Rheinart sang làm khâm sứ ở Huế, Truc làm
lãnh sự ở Hải Phòng, Kergaradec lãnh sự ở Hà Nội. Triều đình cử
Nguyễn Thành Ý làm lãnh sự ở Sài Gòn. Tháng 11-1876, Rheinart
cáo bệnh xin về, Philastre thay.
Bấy giờ triều đình ta cũng đã hiểu rằng không theo tân học
thì không tiến hoá được nên mới định cho người đi du học. Nám
1878, bên Pháp mở hội quôc tế đấu xảo ở Paris, Tự Đức sai
Nguyễn Thành Ý và Nguyễn Tăng Doãn đem đồ đi đấu xảo và cho
người sang học ở Toulon.
Năm 1881, triều đình sai Phạm Bính, lễ bộ thị lang, đem 12
thiếu sinh sang Hương cảng đi học ở trường Anh, lại sai sứ sang
Xiêm La và sang Trung Quốc, mà không cho sứ thần Pháp biết.
Suý phủ lấy những điều đó trách triều đình ta không theo đúng
điều ước 1874. Philastre thông chữ Hán và hiểu biết văn hoá à
Đông, tính điềm đạm, không hách dịch, không giôAg các sĩ quan
khác kiêu ngạo, có cử chỉ mềm mỏng của nhà ngoại giao nên triều
đình ta trọng đãi, có điều gì trang trải cũng dễ. Từ năm 1879,
Philastre về Pháp rồi, sự giao thiệp càng ngày càng khó thêm, phần
vì người mình kém cách xã giao với người châu Âu, phần vì quyền
lợi đôi bên tương phản nên sự giao thiệp không được tốt đẹp.
Về sau, việc cai trị đất Nam Kỳ đã ổn định. Bên Pháp thì thế
lực đã vãn hồi. Bè lũ tư bản thực dân toan tính việc mở rộng thuộc
địa tại Viễn Đông, thi hành chương txùnh xâm lăng nôt đất nước ta
513