Page 516 - Việt Sử Kỷ Yếu

thành. Tổng đốc Vũ Trọng Bình bỏ chạy. Đề đốc Lê Văn Điếm tử trận.
Án sát Hồ Bá ôn bị thương. Bên Pháp có thiếu tá Careau tử thương.
HENRIRIVIÈRE ĐỀN TỘI - Có quân Thanh sang giúp, quân đội ta
khỏi thế công. Trương Quang Đản tổng đốc Bắc Ninh cùng với phó
kinh lược Bùi Ân Niên đem quân về đóng ở Giốc Gạch, thuộc Gia
Lâm, trực sang đánh Hà Nội. Berthe de Villers sang đánh đuổi, phải
rút về phía Bắc Ninh. Tiết chế Hoàng Kế Viêm gọi Lưu Vĩnh Phúc
đem quân về đóng ở phủ Hoài Đức, làm tiền phong đánh quân Pháp.
Henri Rivière tiến binh lên đánh. Ngày 19-5-1883 (âl 13-4) đem 500
quân ra mạn cầu Giấy, bị quân Cò Đen phục ở chung quanh đổ ra
đánh. Quân Pháp chết và bị thương khoảng 100 người. Henri Rivière
tử trận. Berthe de Villers bị thương nặng.
Hạ nghị viện Pháp đang do dự về việc đánh lấy Bắc Kỳ, hay
tin Henri Rivière chết, thuận cho trích 5,5 triệu francs chi tiêu
việc binh. Chính phủ Pháp cử thiếu tướng lục quân Bouet ra làm
thông đốc quân vụ Bắc Kỳ, sai thiếu tướng hải quân Courbet đem
đội chiến thuyền ra tiếp ứng, lại cử Harmand sứ thần Pháp ở
Xiêm La ra làm đại thốhg đốc (gouverneur général).
Ngày 7-6-1883 (3-5 âl), Bouet đem 200 lính tây, 300 lính tập
ra Hải Phòng, sửa sang việc chốhg giữ ở Hà Nội và Nam Định, cho
Georges Vlavianos, người theo Dupuis trước, mộ lính Cờ Vàng đi
làm tiến quân.
Quân số bên ta tuy đông nhưng binh sĩ ít được luyện tập, vũ
khí thô sơ, còn dùng nhiều gươm giáo, súng tay hoả mai hay cò
máy đá là loại cô lỗ, lại không có được đủ cho mỗi người một khẩu,
đại bác toàn là súng cổ, nặng nề, nạp đạn đằng trước, lại không đi
được xa, bất tiện. Có được tất cả mấy chục súng tay của người
Pháp tặng năm trước thì cũng là loại đã lạc hậu rồi.
Quân Pháp xâm lăng bò cõi, dân chúng yêu nước, nhất là
đám sĩ phu cám thù, hăng hái tự động nổi dậy chông giặc, bảo vệ
giang sơn, tụ tập thành những đoàn nghĩa dũng đông năm ba
trăm người, toán nhỏ năm bảy chục người. Lòng dũng cảm thì có
thừa nhưng về vũ khí thì không có được nhiều thuộc loại tôd. Các
toán dân quân nghĩa dũng này này có thể đột kích, đốt phá vị trí
giặc, quấy nhiễu tác hại của chúng nhưng mở thế công đánh giặc
trường trận thì không lợi. Nghĩa quân lại không có chỉ huy thông
nhất, chỉ phụ lực với quân triều cùng nhau chống giặc.
Võ quan ta đem những đám quân này về đánh quân Pháp
nhiều lần ở Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định. Tại nơi nào, lần nào

516