Page 521 - Việt Sử Kỷ Yếu

thông đốc quân vụ thay thiếu tướng Courbet. Sang năm 1884,
Millot sang nhậm chức. Courbet được thăng trung tướng ra coi hải
quân giữ mặt biển. Bấy giờ, quân Pháp cả thảy được 16.000 và 10
đội pháo thủ, chia ra làm 2 lữ đoàn. Một lữ đoàn ỏ hữu ngạn sông
Hồng do thiếu tướng Brière de risle coi đóng ỏ Hà Nội. Một bên tả
ngạn do thiếu tướng De Négrier coi, đóng ỏ Hải Dương.
Con đường từ Hà Nội sang Bắc Ninh, chỗ nào cũng có quân
ta và quân Thanh đóng. Millot sai Brière de ITsle đem quân qua
sông Hồng, theo sông Đuông, đi về phía đông. De Négrier từ Hải
Dương đi tàu đến Phả Lại lên bộ, tiếp vào với toán quân De
ITsle, rồi cả thuỷ bộ theo sông cầu, tiến lên đánh Bắc Ninh. Hai
bên kịch chiến từ 8 đến 13-3-1884 (âl từ 11 đến 16-2), giặc lấy
được Đáp Cầu. Quân Thanh thấy quân Pháp chặn mất đường lên
Lạng Sơn, bèn bỏ Bắc Ninh rút lên mạn Thái Nguyên. Tối ngày
13-3 (âl 16-2), quân Pháp vào được thành Bắc Ninh. Trận này
quân Pháp chỉ mất 8 người chết và 10 người bị thương.
Brière de ITsle đem quân lên đánh Yên Thế, rồi lấy thành
Thái Nguyên ngày 20-3-1884 (âl 23-2 Giáp Thân).
LẤY HƯNG HOÁ - Sau đó, Brière de ITsle đem lữ đoàn thứ nhất
theo đường Sơn Tây lên Hưng Hoá, dàn trận bên sông Đà. Hai bên
khởi sự đánh nhau từ sáng ngày 10-4-1884 (âl 15-3) đến 2 giờ
chiều, quân Pháp sang sông ở chỗ gần địa hạt huyện Bất Bạt. 9
giờ sáng hôm sau, De Négrier đem lữ đoàn thứ hai tiếp đến, cả hai
lữ đoàn hỢp lực tiến đánh. Quân Thanh và quân Cò Đen thấy thế
không chống lại được, đốt cả phố xá, rồi bỏ thành rút lên mạn ngược.
Bọn Hoàng Kê Viêm kéo nhau lên núi, rồi đi đường thượng đạo về
kinh. Trong ngày 12-4 (âl 17-3), quân Pháp vào thành hưng Hoá. Thiếu
tá Coronnat đem một toán quân lên đánh phá đồn Vàng.
LẤY TUYÊN QUANG - Bấy giờ chỉ còn Tuyên Quang có quân cờ
Đen đóng. Millot sai quân đem tàu đi dò đường sông Lô, rồi sai
trung tá Duchesne đem đạo quân ở Hưng Hoá và một đội 5 chiếc
tàu binh lên đánh Tuyên Quang. Ngày 27-5-1884 (âl 3-5), Duchesne
khởi binh từ Việt Trì lên đánh lên Tuyên Quang. Ngày 1-6 (âl 8-5)
đến nơi, chỉ đánh độ một giờ thì quân Cò Đen bỏ thành chạy đi cả.
HOÀ ƯỚC POURRIER - Các tỉnh trung châu Bắc Kỳ đều đã thuộc
về quân Pháp cai quản nhưng quân Thanh còn đóng ở Lạng Sơn,
Cao Bằng và Lào Cai. Chính quyền Pháp muốh dùng ngoại giao
khiến nhà Thanh nhận cuộc bảo hộ của Pháp ở nước Nam cho
xong. Trung tá hải quân Pourrier, quan trung gian người Đức
521