Page 510 - Việt Sử Kỷ Yếu

Người Pháp trả lại 5 thành Bắc Kỳ chẳng phải là “hảo ý” gì
hết chẳng qua đuổi bắt không được thì tha làm phúc. Theo hoà
ước 1874, Tự Đức chấm dứt hẳn cuộc vận động chuộc đất. Trung,
Bắc Kỳ biến thành bán thuộc địa. Việc ngoại giao phải thoả thuận
với Pháp. Quyền tài phán người ngoại quốc kiều cư phải do Pháp.
Người Pháp được tự do đi lại buôn bán và điều tra khai thác, được
quyền mua nhà đất. Đổi lại, người Pháp “duy trì” trật tự và an
ninh trong quốc gia của Đại Nam hoàng đế, để bảo vệ Ngài chông
mọi sự tấn công và để trừ nạn giặc cướp đang tàn phá nghiêm
trọng miền duyên hải (nghĩa là giúp nhà vua tiêu diệt những lực
lượng ngưòi bản xứ chông đôl).
Tuy có trả đất ngay bấy giò nhưng người Pháp, trong hoà ước
1874, đã mở đường cho việc sau này đánh chiếm lại nữa: Lãnh sự
quán cần chi những một trăm lính hộ vệ?
Sang tháng 8-1874, theo lòi yêu cầu của thiếu tướng hải
quân Krantz quyền thống đổíc, triều đình cử Nguyễn Văn Tường
và Nguyễn Tăng Doãn thị lang bộ lại vào Sài Gòn định thể lệ việc
buôn bán. Ngày 31-8-1874, điều ước về thương mại đưỢc ký kết.
Thương ước này gồm 29 khoản bảo đảm đặc quyền của hàng
hoá, tàu bè Pháp. Quyền nắm thuế thương chính và mọi sự xuất
nhập cảng ở các hải cảng được khai phóng trong tay Pháp. Người
Pháp lại có quyền tuỳ tiện phái binh thuyền đến các cửa biển để
kiểm soát thuỷ thủ, để tăng cường thêm quyền uy cho các lãnh sự.
Trừ Thuận An và sông Hương, bất cứ nơi nào quân Pháp ghé đến
thì triều đình tiếp đãi tử tế, giúp đỡ trong việc tiếp tế và sửa chữa.
Triều đình còn cung cấp 5 hecta đất ở Quy Nhơn, Hải Phòng, Hà
Nội cho Pháp đóng quân và lập lãnh sự quán. Tại Hải Phòng, lãnh
sự và quân Pháp có quyền giữ luôn các đồn luỹ cũ của quan triều.

TÌNH THẾ NƯỚC TA TỪ NẢM 1874 VỂ SAU
TRIỀU ĐÌNH - Giữa thê kỷ XIX, các đê quốc tư bản đua nhau
đánh cướp đất Viễn Đông làm thuộc địa. Thòi đại kinh tế công
nghiệp cơ khí, mà triều đình Huế vẫn trị nưóc theo lôi cổ xưa, lấy
việc Đường, Ngu, Tam Đại ba, bô"n ngàn năm về trước, thời đại
kinh tế nông nghiệp thô sơ, làm khuôn vàng thước ngọc, lại lầm lỗi
cấm đạo Gia Tô, nhất là bế quan toả cảng, vụng về ngoại giao nên
bị lạc hậu, nước yếu dân nghèo. Thực dân Pháp thừa cơ đánh
chiếm đất đai. Sau khi đã mất Nam Kỳ, vua tôi vẫn chưa giác ngộ.
Những đề nghị cải cách, mưu sự phú quốc cường binh của các thức

510