Page 507 - Việt Sử Kỷ Yếu

Thành Hà Nội thất thủ, quan lại trôn tránh, nhân dân nhất
là nhiều người trong đám sĩ phu nặng lòng yêu nước, tự động nổi
dậy tô chức thành cơ ngũ chông lại quân cướp. Tựu trung cũng có
những người đầu trộm đuôi cướp lọt vào với nghĩa quân, lợi dụng
lúc rốl ren, đi cướp phá. Còn những đám trôm cướp vặt thì có
nhiều, khắp nơi như ong giấy. Garnier cử những người theo mình
làm quan các hạt trong vùng để chông giữ, rồi với đội quân ít ỏi đi
đánh lấy các tỉnh: hạ Hưng Yên ngày 24-11, Hải Dương ngày 4-12,
Ninh Bình 5-12, Nam Định 10-12-1873.
Quan quân ta ngơ ngác, không biết thế nào, thấy Tây có súng
mạnh thì sỢ, chúng đến thì bỏ chạy. Hautefeuille chỉ có 7 tên lính,
đi ca nô vào Ninh Bình, tiến thẳng đến dinh tuần phủ, dơ súng đe
doạ là lấy ngay được thành. Chỉ trong vòng 20 ngày, bôn tỉnh
trung châu mất cả. Giặc mộ thêm lính, lấy những người có đạo,
đóng giữ thành quách.
Garnier đánh chiếm được đất nước ta nhưng dân ta không
phục, nơi nào cũng có những toán nghĩa quân nổi dậy chổng đốì,
hoặc tự động, hoặc hỢp tác với quân triều. Chỉ trừ một sô" người
theo đạo Gia Tô đã bị lũ thực dân đội lốt cô" đạo nhồi sọ là người
Pháp sang đây là để bảo vệ con chiên nên mới đi theo giặc chốhg
lại đồng bào.
Hoàng Kế Viêm, tổng đô"c Sơn Tây, gọi Lưu Vĩnh Phúc, tướng
giặc khách đã quy thuận triều đình, được giữ đất Lào Cai, phong
làm đề đô"c, đem quân Cờ Đen về giúp, hội hỢp với quân bản bộ và
tàn Quân Hà Nội chạy đến, mưu sự khôi phục Hà Nội. Lưu Vĩnh
Phúc đóng quân ở phủ Hoài Đức.
Thành Hà Nội bị Garnier đánh chiếm. Triều đình Huê" sai Lê
Tuấn và Nguyễn Văn Tường vào Sài Gòn thương thuyết với Suý
phủ. Lũ quan binh thực dân ở Sài Gòn thấy Garnier đánh chiếm
mấy tĩnh Bắc .Kỳ dễ dàng như dự đoán, nhưng thực sự chúng
không ngờ là nhân dân ta chông đốì mãnh liệt. Công việc bình
định và tô chức chính quyền tay sai không phải dễ, mà bên Pháp
bấy giờ đang gặp nhiều khó khăn đô"i nội cũng như đốì ngoại, lại
chưa hàn gắn hết những vết thương do chiến tranh mấy năm
trước gây nên, không thể nào tiếp viện binh thuyền, khí giới,
lương thực được nên chưa dám tính đến việc chiếm đoạt thêm đất
nước ta. Dupré chỉ đòi triều đình ta thừa nhận việc nhường ba
tỉnh miền tây Nam Kỳ hẳn cho chúng, hỢp thức hoá một sự đã rồi
và mở sông Hồng cho ngoại quốc đến và đi qua buôn bán. Được

507