Page 502 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 502
Có sách của ngưòi Pháp nói đại ý rằng; Sau khi làm chủ được
vùng hạ lưu sông Mê Công (xứ Nam Kỳ và nước Campuchia), người
Pháp đã tưởng có thế dùng con sông lớn này mỏ đường từ bò biển ngược
lên Côn Minh, thủ phủ Vân Nam, giao lưu hàng hoá với miền tây nam
Trung Quốc và xứ Tây Tạng, gồm hàng vài chục triệu dân. Nhiing sông
Mê Công lại không thuận tiện cho tàu lớn đi lại. Lại nhận xét thấy có
sông Hồng qua Bắc Kỳ thuận tiện nên mới tính đến sự khai thông con
sông này. (Y muôn nói là sông Mê Công không thuận lợi, nên mối tính
đến sự đánh chiếm Bắc Kỳ, để tiện sự giao dịch buôn bán vối Vân Nam).
Đây là lời thực dân muốn che đậy bốt tham vọng vô độ của chúng.
Thực sự thì một khi tình trạng tại Lục Tỉnh đã tạm ổn định,
bè lũ thực dân toan tính ngay đến sự mở rộng thêm thuộc địa,
đánh chiếm Bắc, Trung Kỳ, tiếp tục thi hành chương trình đã sốm
định từ trước “đánh chiếm từng gói nhỏ”, đâu có chịu dừng lại ở
miền nam mà thôi. Ví phỏng sông Mê Công thuận tiện thì bọn “ăn
cướp” cũng không tha miền bắc nước ta.
Năm 1870, nước Pháp bị quân đội Phổ (Đức) đánh thua to, phải
nhường đất Alsace và Lorraine. Tự Đức gửi thư cho Suý phủ Sài Gòn
chia buồn việc nước Pháp lâm nguy, Pháp hoàng bị phế, đồng thòi
nhắc lại việc xin trả đất. Đô đốc chỉ đáp tạ lời hỏi thăm. Triều đình
ta không hành động đòi đất gì. Quân đội Pháp vẫn nắm giữ vững
Lục Tỉnh và Campuchia. Lúc ấy, hệ thống tư bản Pháp đang lao đao
bới chiến tranh Pháp - Phổ và công xã Paris, chính quyền đệ tam
Cộng hoà De Thiers cầm đầu đang lung lay. Tình thế chưa ổn định
về đốì nội và đốì ngoại nên chúng không mơ tưởng gì đến việc mở
mang thuộc địa. Nhưng bè lũ thực dân ỏ Sài Gòn, thấy rõ quân đội
ta yếu kém, vẫn cứ tiếp tục sửa soạn chiến tranh xâm lược mới.
Bấy giờ triều đình chỉ lo toan việc bình định loạn lạc ỏ Bắc
Kỳ, vẫn còn dùng những khí giới cổ lỗ, không được cải tiến gì. Đã
mất Nam Kỳ rồi mà vua tôi vẫn chưa mở mắt cho người châu Ảu
vào lập cơ sở buôn bán. Tàu Anh đến Quy Nhơn xin thông thương,
bị bỏ qua. Năm 1870, sứ giả Tây Ban Nha đến kinh đô, trình quốc
thư xin thông thương, không được trả lời. Năm 1872, lãnh sự Phổ
ở Hồng Công liên lạc đặt giao hảo buôn bán, Tự Đức sai người
mua môt chiếc tàu.
Vua tôi, những nhà hủ nho, chỉ nói sự lấy nhân nghĩa trị
dân, không biết quý trọng vàn minh vật chất tiến bộ, khinh thường
502