Page 498 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 498

xuất  hiện  ở  khắp  các  tỉnh  dọc  theo  lưu  vực  sông  Mê  Công  ngày
       nay,  từ Bến Tre,  Trà Vinh, Vĩnh  Long,  Sóc Trăng,  đến  Châu  Đổíc,
       có những tô chức chông Pháp.  Quân sô" các đoàn có tới 4 vạn người.
       Anh em  Phan Tôn,  Phan  Liêm,  con  Phan Thanh  Giản,  được  nhân
       dân mòi ra cầm đầu phong trào.
             Cuộc  khởi  nghĩa  đầu  tiên  nổ  ra  đầu  tháng  6-1867  ở  cù  lao
       Minh Bến Tre, các quận Mỏ Cày, Thạnh Phú.
             ơ  Sóc  Trăng,  ngày  5-8-1867,  một  ngàn  nghĩa  quân  do
       Chương  chỉ  đạo  tập  trung  ở  Duy  Hoà,  đánh  bại  quân  của
       Berthelot Vilin cai trị tỉnh,  gây nhiều thiệt hại, rồi rút vào rừng.
             0   Trà  Vinh,  ngày  26-8,  quân  khởi  nghĩa  đánh  bại  và  truy
       kích  giặc  do  Dulieu  chỉ  huy.  Vial  dùng  thuyền  chở  lính  Pháp  và
       mã tà đi càn quét.  Ngày 2-9,  giặc được tiếp viện đem pháo thuyền
       vào  rạch  cầu  Ngang,  lại  bị  nhân  dân  ở  đây  cùng  nghĩa  quân  vây
       đánh trong hai giò.
             Mùa thu  nám  1867  có  lụt  lớn,  không nơi  nào  tàu  giặc  không
       đi  tới  được.  Nhưng  phong  trào  khởi  nghĩa  vẫn  tiếp  tục.  Hầu  hết
       vùng lưu vực sông Mê Công đều do nghĩa quân làm chủ.  Lực lượng
       chính đóng trong Hương Điềm gần Bến Tre.  Một đoàn đóng ở rạch
       Trà Ôn thuộc Vĩnh Long, ven sông Bassac.
             Tháng  11-1867,  giặc  tập  trung  lực  lượng  đánh  vào  Hương
       Điềm.  Trong  đêm  mưa bão,  nghĩa  quân tấn  công  dữ  dội,  đâm  tên
       chỉ  huy  Champeaux  trọng  thương.  Bên  giặc  được  Vial  đem  quân
       từ các nơi đến ứng cứu. Trận đánh kịch liệt diễn ra.  Giặc tiến được
       tới  Hương  Điềm  tàn  sát,  đốt  phá  nhưng  nghĩa  quân  đã  rút  khỏi.
       Ngay  đêm  trở  lại  tấn  công  và  sáng  hôm  sau,  chiến  trận  lại  tiếp
       diễn ác liệt.
             Quân  Pháp  dùng pháo thuyền truy  lùng  nghĩa  quân  đến An
       Thới  đổ  bộ,  đóng  quân  trên  giồng  cát  gần  làng  Ba  Trì.  Đêm  15
       rạng  16-11,  nghĩa  quân  ập tới,  tấn công hết  đợt  này  đến  đợt khác.
       Giữa  hai  đợt,  dùng  loa  kêu  gọi  mã  tà  bỏ  hàng  ngũ  giặc.  Nghĩa
       quân  tiến  sát  giặc,  tấn  công  bằng  giáo  mác.  Trận  Ba  Trì  là  trận
       cận  chiến  lớn  nhất  từ  trước  đến  đó.  Chính  Vial,  sĩ  quan  Pháp  có
       mặt  trong  trận  nàv,  thừa  nhận  rằng:  Quân  (khởi  nghĩa)  đã  cầm
       giáo, cầm gậy đến chụp lấy lưỡi lê.  Không thể phủ nhận sự ca đảm
       phi  thường  của  những  người  cận  chiến,  không  sỢ  chêt,  chông  lại

       binh lính thiện chiến có vũ khí đáng sỢ.
             Sáng  16-11,  quân Pháp phản công chiếm  Ba Trì,  Bảo Thạnh.
       Nghĩa quân phải rút khỏi, đi xa.

       498

                                                                                      1
   493   494   495   496   497   498   499   500   501   502   503