Page 496 - Việt Sử Kỷ Yếu

miền tây, làm chủ toàn bộ lưu vực trù phú sông Mê Công. Bộ
trưởng hải quân thuộc địa Pháp Chasseloup Laubat đồng ý với
trung tướng hải quân thông đốíc De la Grandière, cùng bè lũ tư
bản thực dân ở Pháp cũng như ở Sài Gòn, nhất trí đánh chiếm ba
tỉnh Vĩnh, An, Hà. Riêng Napoléon III ngần ngại do e sỢ quân đội
nước Phổ (Đức) hùng mạnh, đang lăm le muôA gây chiến, chưa
muôn mở mang thuộc địa ngay. De la Grandière trình bày việc sẽ
thành công dễ dàng, chỉ với quân đội ở Nam Kỳ, không cần chính
quốc cấp thêm binh thuyền, khí giới, lương thực.
Tháng 10-1866, De la Grandière phái Vial ra Huê đòi triều
đình để cho Pháp cai trị tất cả ba tỉnh Vĩnh Long, An Giang, Hà
Tiên. Được vậy, Pháp đình chỉ hết mọi khoản bổi thường chiến phí
và sẽ giúp triều đình trừ hết mọi đám giặc (bấy giờ Bắc Kỳ loạn
lạc lớn với giặc ta, giặc khách). Tự Đức chỉ biết ra lệnh cho Phan
Thanh Giản liệu cách nói phải trái thương thuyết cho Pháp đừng
đánh. Tháng 2-1867, Monet de Lamarque đem chiến thuyền ra
Huế thị uy, đòi chiến phí trả chậm, đòi luôn quyền làm chủ ba
tỉnh nọ. Tự Đức giao việc cho Phan Thanh Giản tự liệu. Chỉ
thương thuyết thì làm sao lay chuyển được lòng tham vô độ của
quân cướp tàn bạo bỏ dục vọng chiếm đoạt đất nước người.
0 Pháp, Rigault de Genouilly lên làm bộ trưởng hải quân
kiêm thuộc địa, ra sức tán thành việc mở rộng thuộc địa, giục Suý
phủ Sài Gòn khởi sự.
De la Grandière lập kê hoạch đánh chiếm nổt ba tỉnh miền
tây, viện cớ người miền tây giúp đỡ nhiều quân nổi dậy ỏ miền
đông chông Pháp, lại còn ra sức giúp cả bọn Pu Com Bô làm loạn ở
Campuchia. Ngày 18-6-1867, quân Pháp gồm 1.200 tên vả 400 mã
tà và bọn cai trị người Việt tập hỢp ở Mỹ Tho. Ngày 19, De la
Grandière chỉ huy 16 tàu chiến tới nơi. Ngay đêm hôm ấy dàn
trận. Sáng 21, tới trước thành Vĩnh Long, cho quân đổ bộ, đưa thư
đòi Phan Thanh Giản nộp thành. Phan chịu, chỉ xin đừng quẫy
nhiễu dân chúng và để kho tàng tiền bạc cho ông tạm quản lý lấy
trả chiến phí. De la Grandière thuận nhưng cho bộ binh chia làm
4 mặt đánh úp vào thành, chia quân chiếm đóng. Tướng Pháp lại
yêu cầu Phan viết thư khuyên quan quân triều đình hai tỉnh An
Giang và Hà Tiên hạ khí giới. Ngày 21, quân Pháp lấy thành An
Giang, ngày 24, chúng lấy thành Hà Tiên. Thế là chỉ trong mấy
ngày, thực dân Pháp chiếm đóng ba tỉnh, không mất một viên
đạn. Bộ máy thông trị được tổ chức ngay theo kế hoạch đã định
496