Page 500 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 500
Quân Pháp ở Vĩnh Long hay tin, huy động toàn bộ lực lượng
trong vùng đế đánh lấy lại. Sau mấy lần giáp chiến trên đường
hành quân và sau một trận hỗn chiến quanh đồn, tới ngày 21-6,
quân giặc lấy lại đồn Rạch Giá. Trung Trực rút quân về Hòn
Chông. Giặc từ Châu Đổíc càn quét vùng Hà Tiên, rồi đánh thẳng
vào Hòn Chông. Quân Trung Trực đã rút ra đảo Phú Quốc với 40
chiến thuyền.
Tháng 9-1868, chiến thuyền Groenland chở một đội lính
Pháp do Boucher Rivière chỉ huy và 125 mã tà do tên quản Huỳnh
Công Tấn cầm đầu ra Phú Quốc đánh quân của Trung Trực.
Nghĩa quân đóng ở làng Hàm Ninh. Quản Tấn dụ dỗ và đe doạ kỳ
hào làng này, chúng phản bội bắt nộp giặc một sô" nghĩa quân và
chỉ đường cho giặc tấn công. Sau hai trận huyết chiến, giặc bắt
được hết quân khởi nghĩa, kể cả Nguyễn Trung Trực. Chúng đưa
ông về Sài Gòn. Thôhg đô"c Nam Kỳ nhiều lần thân hành gặp ông,
dụ dỗ đầu hàng. Ong không chịu. Ngày 17-10-1868, giặc đem ông
ra xử tử tại Rạch Giá. Ra đến pháp trường, Nguyễn Trung Trực đã
tuyên bô" quyết tâm chông giặc ngoại xâm của nhân dân ta: “Bao
giò hết cỏ Tháp Mười thì mới hết ngưòi đánh Tây”.
CUỘC KHỞI NGHĨA LONG TRÌ - NGUYÊN HỮU HUÂN - Từ năm
1872, điều kiện càng ngày càng khó khăn, ở Lục Tỉnh vẫn còn nổ
ra mấy cuộc khởi nghĩa mới, nổi bật là cuộc khởi nghĩa Long Trì
(Mỹ Tho) do Nguyễn Hữu Huân lãnh đạo.
Nguyễn Hữu Huân từng tham dự phong trào chông Pháp ở 3
tỉnh miền đông từ 1862 đến 1864, bị giặc bắt. Chúng biết dân ta
tôn trọng các nhà khoa mặc nên không giết ông. Dụ dỗ theo hàng
không được, chúng đem đày ông ra đảo Réunion. Năm 1868 tha
về, giao đô"c phủ Đỗ Hữu Phương quản chê". Phương mở trường chữ
Hán khiến ông dạy học. ông vẫn mưu đồ chông Pháp, liên lạc với
những người yêu nước gây lực lượng có tới 3.000 người, ông trốn
sang Mỹ Tho, dựng cờ khởi nghĩa, lập bản doanh ở Long Trì. Nhân
dân Mỹ Tho và Tân An ứng nghĩa rất đông, hoạt động mạnh.
Thực dân huy động lực lượng lớn đàn áp, sai đốc phủ Trần Bá
Lộc từ Vĩnh Long sang Mỹ Tho, hỢp quân Pháp tiêu diệt nghĩa quân
Long Trì. Chúng chia nhiều ngã vây đánh. Trong một trận giáp
chiến, giặc bao vây rất ngặt đội quân do đích thân Nguyễn Hữu
Huân chỉ huy. Sau nửa tháng vây đánh, chúng lùng bắt được hầu
hết những người chỉ huy. Nguyễn Hữu Huân cũng bị bắt ở Chợ Gạo.
Ồng bị giặc xử tử ở chợ Bến Tranh ngày 15-5 âl năm 1875.
500