Page 504 - Việt Sử Kỷ Yếu

được binh khí giá đắt. Lại mua được nhiều quặng kim khí giá rẻ
mạt. Quan nhà Thanh còn ký với Dupuis giao kèo trao đổi hàng
hoá trị giá 6 triệu francs, cấp giấy thông hành cho Dupuis qua Bắc
Kỳ, cấp 150 quân đi hộ tông. Dupuis còn mộ được lính trong bọn
Cò Vàng bị đánh thua và cả những lính nhà Thanh đào ngũ tới
600 người, súng đạn đầy đủ, lũ lượt kéo về Hà Nội.
Millot ngang nhiên mua gạo Bắc Kỳ, dùng tàu Lao Kay chở
về Hồng Công cùng với mẫu kim loại mua được ở Vân Nam đem
bán, rồi vào Sài Gòn trình bày với Suý phủ tình hình Bắc Kỳ và
xin giúp đõ Dupuis.
Còn Dupuis thì ở lại Hà Nội, đóng ở Phô" Mới bây giò, cùng
mấy ngưồi khách Bành Lợi Ký và Quan Tá Đình, mua nhiều gạo,
muôi để trở lên Vân Nam bán. Luật nước ta cấm trở muôi sang
Trung Quốc, mà việc thông thương trên sông Hồng chưa định rõ
thê nào nhưng Jean Dupuis tự xưng là có lệnh của quan nhà
Thanh cho, không cần phải xin phép riêng triều đình nước Nam
nữa, vì nước Nam là chư hầu của Trung Quốc. Dupuis không hiểu
hay cô" ý làm ra vẻ không hiểu việc nước ta thần phục Trung Quốc
chỉ là ngoại giao, khi có việc gì thì phải có sứ giả hai nước thương
nghị mới được thi hành. Tuy vậy, quan lại ta không đụng chạm
đến người Pháp, e gây ra lôi thôi to. Dupuis biết thế, càng ỷ mình,
làm điều trái với luật nước. Bên ta quan lại nói ngọt không được,
nhò giám mục Puginier ở Kẻ Sặt lên can cũng không được.
Sau quan ta bắt mấy tên khách Bành Lợi Ký và Quan Tá
Đình về việc đem thuyền trở muôi và gạo lên Vân Nam. Dupuis
liền đem người bắt quan phòng thành Hà Nội và quan huyện Thọ
Xương đem xuô"ng thuyền giam lại, cô" tình sinh sự. Q ua^ta thì
ngơ ngác không biết nên làm thê" nào. Kiều dân ngoại qììôc mà
dám bắt giam nhà chức trách quốc gia thì còn ra thể thông gì nữa?
Thực là vô lý đến cùng cực. Nhưng một khi không có lực lượng gì ở
trên xét định trị tội kẻ làm sự trái phép thì việc đòi, mạnh được
yếu thua, chẳng còn có lý lẽ nào hết.
Nguyễn Tri Phương muôn thu xếp cho yên chuyện, sai bô"
chính Vũ Đường định ngày mòi Dupuis đến hội quán Quảng Đông
để hội nghị. Khi hai bên hội đồng, quan ta trình bày mọi lẽ phải
trái nhưng Dupuis vẫn ngang ngạnh, nói có lệnh của quan nhà
Thanh là đủ, không cần phải xin phép gì nữa, rồi bỏ ra về.
Dupuis vẫn xâm phạm chủ quyển đất nước ta, tự tiện lập đồn
luỹ ở bờ sông Hồng với khoảng 600 quân vũ trang đầy đủ, tuyên
504