Page 501 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 501
Cho đến năm 1880, ỏ Lục Tỉnh vẫn còn những cuộc nổi dậy
khác nhưng không lớn lắm. Triều đình Huế thì không chống đốì gì.
Sau trận thua ở Đại Đồn Kỳ Hoà, quân đội triều đình, dù còn
đông, không từng đánh nhau với Tây nữa, không những không hề
mở thế công diệt giặc, mà mỗi khi bị đánh, cũng không hề chôhg
trả lại, chỉ rút lui hay quy hàng. Nhiều người cho thê là hèn nhát,
nhiều người khác lại cho thế là phải, vì yếu kém, đánh lại tất bị
thua, có ích gì? Tưỏng dù biết chắc là thua cũng phải đánh trả lại, vì
danh dự nhà binh, nhất là đế treo gương anh dũng cho con em ngày
sau noi theo chông giặc. Nếu lần nào giặc đến cũng không đánh lại,
tự cho mình là yếu kém thì con em sau yên trí mình hèn kém, đâu
còn dám quật cường nổi dậy chôhg đối giặc mạnh được nữa.
Nhưng nhân dân ta còn có lắm anh hùng yêu nước táo bạo
khởi nghĩa đánh giặc, tuy không thành công ngay nhưng còn có
được tiếng thơm để lại đời sau và con em sau này noi gương sáng
lo toan sự phục quốc.
Giặc đã thắng vì có khí giới tân tiến nhưng phần lớn lại là do
có được lũ người mình bán nước theo giúp. Không có người bản xứ
hỢp tác thì giặc dù có tài giỏi và hùng mạnh cho mấy, cũng rất khó
lòng thắng nối được nghĩa quân, nhất là không sao lập nên nổi bộ
máy thông trị dân ta.
QUÂN PHÁP ĐÁNH LÂY BẮC KỲ LAN THỨNHÂT
QUÂN PHÁP SỬA SOẠN BĂC TIẾN - Chiếm đoạt đưỢc toàn thể các
tỉnh Nam Kỳ, quân đội Pháp ở Sài Gòn liền tổ chức chính quyền thực
dân, chia nhỏ các tỉnh, đặt sĩ quan cai trị, bỏ cấp phủ, huyện; sai phó
tổng trực thuộc tỉnh. Dưới tổng là hương, có ban kỳ hào quản trị.
Chúng lo đánh dẹp các lực lượng nổi dậy chống đối, gọi là xây dựng
nền trị an. Thực dân độc quyền việc buôn bán, mở rộng cảng Sài Gòn.
Chúng thu các thứ thuê cũ, lại đặt ra thêm nhiều thứ thuế mới. Dân
chúng phải đóng góp nặng nề. Điều tệ hại nhất là chúng trắng trỢn
cướp nhiều ruộng đất: những ruộng đất nào không có người nhận nộp
thuế mà phần nhiều là tài sản của các người bỏ đi “tị địa”, chúng tịch
thu rồi đem bán rẻ cho những người Pháp hay Việt gian cộng tác với
chúng, tạo nên nhiều đại địa chủ và giảm bớt sô" nông dân tự do.
Ngay từ nám 1866, đoàn thăm dò sông Mê Công do Đouđard
de Lagrée và đại uý Prancis Garnier cầm đầu, ngược dòng sông đi
lên Vân Nam, nhận thấy con sông này có nhiều ghềnh thác, không
thuận tiện cho tàu bè lớn đi lại.
501
