Page 505 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 505
bô' Hà Nội - thương mại đã về tay hắn, dán bô' cáo, cho quân bắt
lính và dân ta đem xuô'ng tàu, liên lạc với bọn cướp biển và bọn
đội lốt cô' đạo lấy tin tức, mộ ngưòi... thậm chí dẫn quân khiêu
khích cả khâm sai Nguyễn Tri Phương khi ông ra bờ sông xem xét
tình thế.
QUÂN PHÁP RA ĐÁNH BĂC KỲ LẦN t h ứ n h ấ t - Jean Dupuis
ngang ngược quá quắt, quan quân ta ở Hà Nội không dám va
chạm đến người Pháp, không dùng võ lực trục xuất hắn đi đưỢc.
Việc lôi thôi mãi, để lâu thànb ra nhiễu sự, triều đình gọi Suý phủ
Sài Gòn phân xử. Dupuis cử phái viên ra Bắc Kỳ cùng với phái
viên của triều đình điều tra tại chỗ mà giải quyết vụ Dupuis. Bấy
giờ là tháng 10-1873. Prancis Garnier xuất phát từ Sài Gòn với
hạm đội gồm 2 tàu chiến cỡ nhỏ trang bị 11 đại bác với chừng 100
lính Pháp và 20 tàu chiến vào Đà Nang, rồi cùng với phái viên của
triều đình ra Hà Nội, không gặp ngăn trở gì. (Thật là gọi giặc vào
nhà, rước voi dày mồ. Nhưng không gọi thì rồi ra bè lũ thực dân
cũng kéo quân ra bắc, viện cớ bênh vực quyền lợi của kiều dân).
Bè lũ thuyền ở Sài Gòn đã bàn nhau lập kê' hoạch đánh
chiếm Bắc Kỳ, mà bên ta lại không biết thế. Quan lại ở Huế cũng
như ở Hà Nội, ân cần tiếp đãi bọn Prancis Garnier. Còn Jean
Dupuis hay tin đem tàu Mạn Hảo đi đón đại uý.
Ngày 5-11-1873, Garnier tói Hà Nội, đem một sô' quân đột
nhập vào thành, tới thẳng dinh tổng đô'c, ra mắt Nguyễn Tri
Phương, đòi đem quân trong thành. Quan ta nói mãi mới chịu
đóng quân ở Trường Thi, triệu giám mục Puginier ở Kẻ sỏ lên nhờ
làm thông ngôn.
Ngày 6-11, hai bên bàn công việc. Garnier tuyên bô' nhiệm vụ
là bàn vấn đề khai phóng sông Hồng, mở mang việc buôn bán. Bên
ta đòi trước hết phải bàn về vụ Dupuis. Có sự bất đồng ý kiến,
tình hình căng thẳng. Garnier làm tờ hiếu dụ cho dân ta rằng:
Bản chức ra Bắc Kỳ để đánh dẹp cho yên giặc giã (bấy giò ngoài
bắc có nhiều loạn lạc) và để mở mang sự buôn bán. Lại tự tiện bố
cáo: Các thương nhân chỉ tuỳ thuộc vào Pháp, chứ không tuỳ
thuộc nhà chức trách nước Nam, thuế quan sẽ tính 1 hay 2% giá
hàng... Cùng Puginier tuyển mộ người để dùng vào việc cại trị sau
này và chiêu mộ nguy quân. Quan ta trách Garnier làm không
đúng phận sự giải quyết vụ Dupuis. Garnier vẫn ngang nhiên làm
tờ tuyên bô' mở sông Hồng cho người Pháp, người Tây Ban Nha và
người Hoa được ra vào buôn bán, được quyền mua đất mua nhà ở
505
