Page 492 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 492
Năm 1859, vua Campuchia An Dương (Nặc Ong Tôn) mất.
Con trưởng Norodom (Nặc ông Lân) nôl ngôi. Qua năm 1861, bị
người em Si Vattha tranh, phải chạy sang Xiêm La. Năm 1862,
vua Xiêm La sai quân đưa Norodom về nước, đặt quan ở u Đông
bảo hộ. Dân Campuchia thường bị người Xiêm La áp bức.
Sau khi chiếm ba tỉnh miền đông Nam Kỳ của Việt Nam,
thực dân Pháp tính đến việc chiếm đoạt nước Campuchia, mưu sự
làm chủ lưu vực trù phú sông Mê Công. Tháng 9-1862, Bonard
đem chiến thuyền đi theo dòng sông Mê Công, ngược lên tận
Phnôm Pênh thăm vua Norodom. Tháng 5-1863, De la Grandière
đặt đội chiến thuyền lớn, cử Doudard de Lagré làm đại diện cho
Pháp ở Campuchia, chuẩn bị vũ trang xâm lược. Doudard de
Lagré đi khắp những vùng sung vếu xứ sở, do thám tình hình.
Đồng thòi với việc vũ trang xâm lược, giám mục Miche ở
Campuchia lợi dụng danh nghĩa tôn giáo khuyên Norodom công nhận
quyền bảo hộ của nước Pháp thì Xiêm La không còn dám bắt nạt. Lại
nói: Như thế, nước Pháp sẽ đòi Xiêm La trả lại cho Campuchia đất
miền tây đã nhượng cho Xiêm La. De la Grandière đích thân chỉ huy
chiến thuyền lên tận u Đông, hội đàm với Miche. Dưới áp lực quân sự
và chính trị của Pháp, quy ước giữa Pháp và Norodom ký ngày 11-8-
1863 tại Phnôm Pênh. Nước Pháp có quyền đặt đại diện tại
Campuchia. Mỗi khi có nưốc nào đặt lãnh sự ở Campuchia thì phái
được Pháp đồng ý. Pháp có quyền tự do thương mại, tự do mua tài
sản, đi lại, truyền giáo và điều tra khoa học, khai thác gỗ trong rừng
để đóng tàu, lập kho than và kho vật liệu cho tàu thuyền Pháp.
Thực dân Pháp đã xâm phạm nghiêm trọng quyền độc lập tự
chủ của Campuchia, chà đạp lên lợi ích của nhân dân Khơ Me.
Dân chúng kịch liệt phản đối. Thái độ ngang ngược của thực dân
Pháp ở u Đông cũng làm cho Norodom suy nghĩ lại. Nước Xiêm La
thấy dã tâm của Pháp nên tháng 12-1863 ký kết với Norodom hiệp
ước thủ tiêu quy ước nọ. Trong khi Norodom rời u Đông sang
Băng Côc làm lễ tấn tôn thì Doudard de Lagrée đem quân chiếm
đóng hoàng cung. De la Grandière lại phái chiến thuyền lên tiếp
ứng. Norodom trở lại kinh thành thì từ đó nhà vua, hoàng gia
cùng nhân dân Campuchia đã sa vào vòng thôhg trị của thực dân
Pháp. Xiêm La phải rút quân về nước nhường quyền cho Pháp.
Có người Pháp nói; Nếu không có sự đánh chiếm Nam Kỳ thì
khi nước Pháp bảo hộ nước Campuchia sẽ vì Campuchia đòi Việt
492
