Page 489 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 489
Campuchia. Đường bộ rất ít, đường thuỷ nhiều, nhưng tàu lớn
không vào được. Đây là căn cứ kháng chiến rộng lớn.
Sau Trương Định, Võ Duy Tường tức thiên hộ Dương chỉ đạo
phong trào chông Pháp vùng Tiền Giang, lấy đây làm căn cứ.
Võ Duy Dương khởi lên chông Pháp từ khi chúng lấy thành
Mỹ Tho, sau quy tụ quanh bản doanh của Trương Định, xây dựng
các vị trí quân sự Mỹ Quý, Bình Cát, Thuộc Nhiêu, Cái Lậy, dựng
thành hệ thống đồn, yểm trỢ lẫn nhau. Đoàn nghĩa quân của thiên
hộ Dương đã giam chân giặc không đánh chiếm ra các huvện, các
làng xã thuộc Định Tường. Sau nhiều lần kịch chiến với giặc, cuối
năm 1863, thiên hộ Dương rút quân về Đồng Tháp, vẫn kiểm soát
các vùng quanh thu lương, trưng binh. Từ nơi hiểm trở này, nghĩa
quân thường phát binh đánh phá các vị trí giặc; Đồn Mỹ Trù
tháng 7-1863 chiếm lại Cái Nứa; tháng 3-1866, giành đất mấy lần.
Căn cứ Đồng Tháp Mười gần như bất khả xâm phạm.
Mãi đến tháng 4-1866, quân đội Pháp mới mở cuộc tấn công
lớn vào nơi này. Ba cánh quân giặc xuất phát từ sông Vàm cỏ Tây
đánh vào. Cánh thứ nhất chiếm đồn Sa Tiền nhưng bị tổn thất
khá nặng. Cánh thứ hai chiếm đồn Áp Lý, vào tới đồn điền thì bị
chặn đứng lại. Cánh thứ ba chiếm đồn Gò Bắc Chiêu, bị tổn thất
nặng, phải xin chiến thuyền đem quân cứu viện tới tấn công vào
đồn tả. Ngày 16-4-1866, diễn ra trận đánh quyết liệt. Hai tiểu đội
giặc bị giết và bị thương. Tới khi hộ chỉ huy giặc có tri huyện Chô
tiến vào đưỢc trung tâm Đồng Tháp Mười thì nghĩa quân đã rút đi
hết. Giặc không dám vào sâu hơn nữa, cũng không ở lại đóng đồn.
Thiên hộ Dương cùng nghĩa quân còn hoạt động trong đồng
lầy rậm rạp một thòi gian nữa, rồi mới từ trần.
Đồng Tháp Mười có địa hình địa vật thuận tiện cho cách lấy
ít đánh nhiều, lấy yếu chông mạnh, luôn luôn là nơi tụ họp của các
sĩ phu yêu nước và nghĩa quân chông Pháp.
CĂN CỨ GIAO LOAN TÂY NINH - TRƯƠNG QUYỀN - Ngoài Gò Công
và Đồng Tháp Mười, còn có căn cứ kháng chiến Giao Loan Tây
Ninh là đáng kể. Trương Quyền, con Trương Định sau khi cha
chết ngày 22-8-1864, chỉ đạo một đoàn quân đến phối hỢp vối
Phan Chinh ở Giao Loan, giữa Bà Rịa và Bình Thuận, tiếp tục
kháng chiến chông Pháp. Nhưng Phan Chinh sau bị dụ dỗ ra hàng
Pháp. Khi Pháp chiếm Campuchia thì dân nước này do thân
vương Pu Com Bô chỉ đạo, tổ chức lực lượng chông đối. Khi Pháp
tấn công Pu Com Bô ở Tây Ninh, Trương Quyền tấn công Thuận
489
