Page 490 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 490
Kiều, Tràng Bảng để chia lực lượng của chúng. Sau khi phôi hỢp
chặt chẽ với Pu Com Bô, Trương Quyền xây dựng cán cứ kháng
chiến Tây Ninh, gây cho Pháp nhiều tổn thất. Pu Com Bô bị bắt
giết ngày 3-12-1867. Trương Quyền vẫn hoạt động khi ở Hậu
Giang, khi ở Tây Ninh. Không bao vây bắt được Trương Quyền,
giặc thuê người ám sát ông. Năm 1870, Trvíơng Quyền bị tay sai
giặc ám hại.
VIỆC VẬN ĐỘNG CHUỘC ĐẤT - Tự Đức bất đắc dĩ duyệt hoà ước
Nhâm Tuất nhường đất cho Pháp nhưng trong lòng vẫn muôn cô"
gắng chuộc lại, vì đất Gia Định là đất khai nghiệp của nhà
Nguyễn, Định Tường lại là quê quán của thái hậu Từ Dụ (bà
người Gò Công, xưa thuộc Định Tường), ba tỉnh miền tây còn lại
thì cách biệt với bờ cõi miền trung. Trong khi ấy thì bọn tư bản
thực dân quân phiệt Pháp đang muốn mở mang thêm, đánh chiếm
nôt miền tây Nam Kỳ, rồi Trung, Bắc Kỳ làm thuộc địa, đâu có
chịu trả lại đất cho ta. Tự Đức không hiểu sự thể này, cử sứ bộ
sang Pháp, danh nghĩa là đáp lễ vua Pháp, thực sự là vận động
xin chuộc lại ba tỉnh đã nhường. Sứ bộ gồm có hiệp biện đại học sĩ
Phan Thanh Giản làm chánh sứ, tham tri bộ lại Phạm Phú Thứ,
phó sứ, án sát Nguy Khắc Đản, bồi sứ, cùng Trương Vĩnh Ký, Tôn
Thọ Tường, cộng 12 vị, cùng 50 tuỳ tùng, đem phẩm vật sang
Pháp và Tây Ban Nha. Tháng 7-1863, sứ bộ xuông tàu Echo vào
Gia Định, rồi sang tàu Européen cùng với các quan Pháp và Tây
Ban Nha sang Tây. Tháng 11, phái đoàn Phan Thanh Giản tiếp
kiến Pháp hoàng Napoléon III, tâu bày mọi lẽ xin chuộc ba tỉnh
Nam Kỳ. Bấy giò quân đội Pháp vừa thất trận trong cuộc đi đánh
Mexique, lại có việc quân đội Phổ (Đức) mới được tổ chức lại rất
hùng mạnh, đang chuẩn bị chiến tranh lớn, mà bên nước ta thì
nhân dân các tỉnh bị chiếm vẫn chông đôl lại. Napoléon III có ý
muốn giữ thuận cho chuộc, chỉ giữ lại quần đảo Côn Lôn và quyền
đóng quân tại Sài Gòn và mấy cửa biển, ngỏ lời với phái đoàn ta,
tỏ vẻ rộng lượng, rồi cử trung tá hải quân Aubaret điều đình sửa
lại hoà ước đã ký trước, xoá bỏ khoản chi phí cho cuộc xâm láng
Giao Chỉ trong ngân sách năm 1864.
Phái đoàn Phan Thanh Giản đi sang Tây Ban Nha, rồi đến
cuối năm xuông tàu Japan về nước.
Khi phái đoàn Phan Thanh Giản vào triều kiến dâng quốc
thư, Pháp hoàng Napoléon III bèn phán; “Nước Pháp rộng lượng
490
