Page 537 - Việt Sử Kỷ Yếu

Lương hưỏng trả cho viên chức ngưòi Pháp rất hậu hĩ, còn
trả cho người bản xứ lại rất ít ỏi. Toàn quyền mỗi tháng lĩnh 6.000
đồng lương và 6.000 phụ cấp tiền khác, công sứ trên một ngàn,
giám binh, cảnh sát trưởng cũng 5, 6 trăm. Lương công chức bản
xứ thì lính lệ, lao công 6 đồng, giáo viên, thư ký 30 đồng, tri huyện
100 đồng kể là cao. Giá gạo thì 8 đến 10 đồng 100 kí.
Các viên chức người Pháp sang ta ít có người tốt, phần đông
đều giả dôi, rất nhiều kiêu ngạo, hách dịch. Tuy được hưởng lương
hậu mà vẫn có khá nhiều người tham nhũng.
VIỆC BINH BỊ - Để phòng giữ, chính quyền Pháp lập ra những
đội lính bảo an, lấy người bản xứ làm lính, ta quen gọi là lính khô"
xanh, do nón có quai và xà cạp màu xanh lơ. Loại lính này canh
giữ các dinh thự, công sở tại các tỉnh lỵ, đóng đồn các nơi thôn quê
xa xăm phòng giữ trộm cướp. Người bản xứ tòng quân chỉ được
thăng dần đến cấp cai, đội, quản. Mỗi tỉnh có giám binh và mấy
đồn trưỏng chỉ huy, thuộc quyền tỉnh trưởng là công sứ quan văn.
Lại có những đội lính cơ, gần giông như lính khô" xanh, mà
dùng màu lục, cũng thuộc giám binh khô" xanh cai quản mà đặt
thuộc quyền các quan tỉnh và phủ, huyện, châu.
Lính chiến (armée) có lấy nhiều người bản xứ làm lính
(tirailleurs), một loại binh trong quân đội Pháp. Ta quen gọi là lính
khô" đỏ, do xưa có quai nón và xà cạp màu đỏ. Loại lính này do các sĩ
quan người Pháp chỉ huy, thuộc Bộ chiến tranh Pháp. Lính khô" đỏ
đóng đồn tại các vị trí quan trọng và những nơi hiểm yếu vùng biên
giới, cũng đưa sang đóng ở bên nước Pháp và các thuộc địa Pháp
khác. Khi có việc quan hệ, cùng đi đánh dẹp với lính Pháp.
CÔNG VIỆC CHÍNH QUYỂN PHÁP ĐÃ LÀM - Để tiện việc hành binh và
việc thương mại, chính quyền Pháp trước hết lo sửa sang và mở mang
đường sá cho tiện sự giao thông. Có đường thì khi hữu sự việc đánh
dẹp mới tiện lợi và việc buôn bán cũng dễ dàng. Nhiều con đường xưa
nhỏ hẹp được mở mang rộng lớn. Nhiều cầu sắt bắc trên các sông lớn
nhỏ. Những trạm và đường dây thép được đặt để tiện lợi sự thông tin.
Đường sắt hoả xa sớm được xây cất. cầu Giốc Gạch (Long Biên) - ngưòi
Pháp gọi là cầu Doumer - bắc qua sông Hồng, nối Hà Nội với Gia Lâm
là một công trình to lớn.
Về y tê", nhà thương và nhà hộ sinh được mỏ tại các thành
phô" và tỉnh lỵ, chữa bệnh theo y học Thái tây. Ngưồi bệnh nghèo
có nhà thương làm phúc do nhà nước và các tổ chức tôn giáo xã hội
mở ở một sô" nơi.
537