Page 471 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 471
Có nghề thì kiếm tiền không khó nhưng không phải lúc nào cũng
sẵn có công việc làm.
Thương nghiệp thì từ khi có thuyền buôn người châu Âu ra
vào thì có phần rộn rịp hơn xưa. Người nưốc có giao dịch với người
ngoại quốc cũng chỉ quanh trong xứ. Triều đình có cử quan bình
chuẩn đem thuyền đi ra ngoài mua hàng cần dùng của Trung
Quốc, Ma Ní (Phi Luật Tân), Chà Và, Ân Độ, cũng có đưa tơ lụa,
đường và vài thứ hàng khác đi bán nhưng không nhiều. Ngưòi
nước ít ham chuộng sự buôn bán. Nhà buôn nào có được một vài
thuyền đinh, cửa hàng, vôn liếng 5, 3 vạn đã kể là cự phú. Thương
nhân giàu có vẫn ít được quý trọng như sĩ phu, không mấy có ảnh
hưởng đến chính trị.
Đời sông của thứ dân đơn giản, thấp. Hầu hết đều lấy sự
được ăn no mặc ấm đầy đủ là tôt rồi. Vui chơi, ăn ngon, mặc đẹp
coi là xa xỉ phẩm. Nhà cửa phần nhiều bằng tre, lợp rạ hay lá,
tranh, tường vách đất. Khá giả mới có nhà cột kèo gỗ. Phải là giàu
có mới có nhà gỗ lim, tường xây gạch, mái lợp ngói. Y phục thì
thương dùng vải nhuộm nâu, người nghèo đàn ông thường chỉ
đóng khô. Phải là giàu có mới có quần áo bằng tơ lụa. Người khá
vậy chỉ mang áo tơ lụa vào những ngày hội, ngày tết.
Tình trạng chung thì cho đến thế kỷ XIX, dân ta rất nghèo,
quanh năm làm lụng vất vả, mà chỉ những năm được mùa lúa mới
được no đủ, khấm khá đôi chút. Mỗi khi mất mùa thì đã bị ăn đói.
Đồng thời có nhiều nơi cũng bị mất mùa thì có những người bị
chết đói. Khi bị đói khô thì dễ liều lĩnh đi theo người phiêu lưu
làm loạn.
Về chính trị tại miền đông nam Á châu, Phi Luật Tân sớm bị
người Tây Ban Nha chiếm, Nam Dương (Indonesia) thì người Hoà
Lan, cửa khẩu Áo Môn (Mã Cao) thuộc Trung Quốc, cửa khẩu Goa
thuộc Ân Độ người Bồ Đào Nha lấy. Diên Điện và Ấn Độ rộng lớn
thuộc về người Anh. Trung Quốc bị các cường quốc Anh, Pháp,
Mỹ... xâu xé cũng là bán thuộc địa. Riêng Nhật Bản có nền kinh
tế phát triển, lại khôn khéo việc ngoại giao, đã giữ được hoàn toàn
độc lập. Xiêm La sớm cho các nước ngoại dương vào thông thương,
liệt quốc giữ miếng nhau nên vẫn còn giữ được chủ quyền, tuy có
phải ký điều ước hâh bình đẳng. Nước Pháp trong thế kỷ XVII đã
chiếm được xứ An Độ rộng lớn nên bấy giờ ít chú ý dòm ngó nước
ta. Nhưng sau các trận thua người Anh các năm 1756, 1763, Pháp
phải nhường hầu hết thuộc địa cho Anh, mất uy thế ở Viễn Đông
471
