Page 466 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 466
trừ sự chăm làm việc, không phải là những nết cần thiết phải có
của người lãnh đạo quốc gia. Xa xỉ, hoang chơi, không hay gì
nhưng nhiều vua khác cũng phạm. Đến việc xây lăng tẩm đồ sộ,
hao tổn quá nhiều nhân lực, tài lực thì ngay thòi thịnh vưỢng
cũng không nên, huông chi là khi vận nước đã lâm nguy. Vua hiền
đâu có thế.
QUÂN PHÁP SANG ĐÁNH CHIẾM ĐẤT Nước TA
ÂM MƯU XÂM LƯỢC NƯỚC TA CỦA THựC DÂN PHÁP
Ngay từ đầu thế kỷ XVII, bọn tư bản thực dân Pháp đã sớm
dòm ngó nước ta, âm mưu sự đánh chiếm làm thuộc địa. Không
lâu sau khi có giáo sĩ sang truyền bá đạo Gia Tô và mấy thương
thuyền đầu tiên cập bến đất nước ta, năm 1624, Alexandre de
Rhodes về Pháp mang theo địa đồ Việt Nam trình bày với triều
đình đây là vị trí cần chiếm lấy, nguồn lợi nhiều, tài nguyên dồi
dào. Năm 1686, Verret từng được chúa Nguyễn cho mở cửa hàng ở
đảo Côn Lôn, xin với chính phủ Pháp chiếm lấy đảo này. Năm
1737, thông đốc Pondichéry là Dumas trình vua Louis XV dự án
xâm nhập miền bắc nước ta. Năm 1748, Dumont chủ nhiệm công
ty Đông An đề nghị chiếm Cù Lao Chàm (gần Hội An). Năm 1749,
lại buôn mang áo giáo sĩ Pièrre Poivre báo cáo cần có thiết bị chắc
chắn ở Đàng Trong. Năm 1753, Saint Phalles, giáo sĩ lái buôn,
trình thư triều đình Pháp xin lập cán cứ ở miền bắc nước ta.
Sang thế kỷ XVIII, có sự tranh giành gay gắt thuộc địa giữa
các cường quốc. Thua trận trong chiến tranh 1756 - 1763, Pháp
phải nhường lại cho Anh thuộc địa ở châu Mỹ và xứ Ân Độ, chỉ còn
được giữ lại 5 cửa khẩu. Thực dân Pháp ra sức tìm thuộc địa mới
để đối phó với sự cạnh tranh mạnh liệt của tư bản Anh ở Viễn
Đông. Thì đấy là Việt Nam, nơi mà người Anh chưa đế ý đên
nhiều. Năm 1778, người Anh có cử Chapman sang Đàng Trong
mưu sự đặt lại quan hệ thương mại thì bấy giò chúa Nguyễn đã
thua, nhà Tây Sơn mới nổi, còn đang có chiến tranh.
Trong lúc người Pháp đang muôn giao dịch với nước ta thì
vừa gặp khi Nguyễn Phúc Ánh cầu viện quân đội ngoại quốc đế
đánh lại nhà Tây Sơn. Thực dân châu Âu đua nhau sai phái viên
đến liên lạc. Phúc Ánh muôn nhò người Bồ Đào Nha ở Goa (Àn
Độ), hay người Hoà Lan ở Nam Dương thì có giám mục Pigneau de
Béhaine (Bá Đa Lộc) người Pháp khuyên nên nhờ cậy người Pháp,
466
