Page 469 - Việt Sử Kỷ Yếu

đạo ở nước ta, lòng người náo động cả lên. Chính phủ Pháp bèn sai
Leheurde Ville sur Arc đem chiến thuyền Catinat vào cửa Đà
Nang, cho người đem thư trách triều đình Việt Nam về việc giết
đạo. Thấy quan ta lôi thôi không trả lòi, quân Pháp bắn phá các
đồn luỹ ở Đà Nang, rồi bỏ đi. Bấy giò là ngày 18 - 8 âl năm 1856.
Khi tàu Catinat vào Đà Nang, có giám mục Pellerin trốn được xuôhg
tàu về bệ kiến vua Pháp, kể rõ tình hình các người giảng đạo ở Việt
Nam. Bấy giờ có nhiều người quyền thế như giáo chủ Rouen là Mgr.
De Bonnechose và hoàng hậu “sùng tín đạo” nói giúp cho Pellerin
nên Pháp hoàng mới quyết định sai quân đem chiến thuyền sang
đánh nước ta. Lại nhân vì những giáo sĩ nước Iphanho cũng bị giết
nên chính phủ hai nước mới cùng nhau trù tính việc sang đánh Việt
Nam. Ay cũng vì vua quan ta làm điều trái đạo, giết hại những
người theo đạo Gia Tô nên mới có tai biến như vậy.

Sách VNSL của Trần Trọng Kim xuất bản thời Pháp thuộc
nên không nói hết sự thực.
Những điều trên đây chỉ là theo lòi của người Pháp muôn che
đậy dã tâm bỉ ổi của lũ ăn cướp thuộc địa, chứ thực sự thì chẳng có
sự cấm giết đạo thì tư bản thực dân Pháp cũng kiếm cớ khác đánh
chiếm đất nước ta, để;
- Mỏ mang thị trường bán đắt sản phẩm.
- Tìm nguyên liệu mua rẻ.
- Nô lệ hoá dân ta, bắt sưu cao thuế nặng.
- Lập căn cứ quân sự để tiện việc giao thiệp buôn bán với
Trung Quô'c và các nưốc Đông Nam Á châu.
- Chiếm đoạt đất làm đồn điền.
- Khai thác các hầm mỏ dùng nhân công rẻ mạt, tuyển mộ
người bản xứ sung vào quân đội...
Chứ đâu có phải để;
- Bảo vệ các người bản xứ theo đạo.
- Báo thù cho các giáo sĩ bị giết.
- Rửa nhục cho người Pháp vì triều đình nưốc ta nhiều lần
không chịu tiếp sứ giả và nhận quốc thư của chính phủ Pháp.
TÌNH THÊ TRONG Nước

Giữa thê kỷ XIX, trong khi bên Âu châu, văn minh cơ khí đã
phát triển mạnh mẽ thì ở nước ta, tập đoàn thống trị vua quan là
những nhà nho học, tôn sùng đạo Khổng Mạnh, trị nước theo lối cổ
469