Page 470 - Việt Sử Kỷ Yếu

xưa, theo Hạ, Thương, Chu thời ba, bô"n ngàn năm về trước, không
trông xa thấy rộng, không biết đến sự tiến hoá của loài người.
Thời đại mới, sinh hoạt học thuật đã khác, mà chính trị lại khư
khư tòng cổ, không theo kịp đà chung nên bị lạc hậu, thua kém
ngoại quốc, nước yếu dân nghèo.
Nhà vua lại công hành xa xỉ, quanh năm yến tiệc, đổ công đổ
của vào việc xây cất cung điện, lăng tẩm. Triều thần cũng theo đà
ấy ăn chơi, tốt lắm thì cũng chỉ xướng hoạ thơ văn. Chẳng mấy ai
lo đến sự phú quốc cường dân. Quan văn xuất thân nho sĩ, thông
thuộc thư kinh và bắc sử, đã tưởng là thông kim bác cổ, trong khi
vì mù quáng không biết thời thế đã biến chuyển, người ta vì cạnh
tranh quyền lợi, mưu gian xảo quyệt, tà thuật xảo trá.
Quan võ được tuyển trong những người thi đỗ võ cử, có các môn
cử tạ, múa thương, bắn súng, sau đó ai biết chữ vào làm bài thi văn,
sử, chiến thuật, chiến lược đã là tài giỏi, thông suốt binh thư.
Quân lính ít được luyện tập, vũ khí toàn dùng gươm, giáo,
dao, kiếm. Chỉ 1/10 sô" lính mới có được khẩu súng tay điểu
thương, bắn phải châm ngòi. Đại bác bằng đồng hay gang, rất
nặng nề, bắn phải nhồi thuôc đạn vào đàng trước, đạn không đi
được xa, ít trúng đích. Thuôc đạn lại hay bị ẩm ướt, bắn không nổ.
Có sự phong thần cho các đại bác. Quan võ phải làm lễ mỗi khi
dùng đến (!). Tinh thần quân lính bạc nhược. Cấp chỉ huy nhiều
người vô tài, được giữ chức vụ là do tuyển mộ được nhiều lính theo
về. Quân đội và binh khí như thế, chỉ có thể dùng đi đánh các
quân dân nổi dậy trong nước, hay đi đánh Miên, Lào là cùng, chứ
địch sao lại với quân đội Âu châu được huấn luyện tô"t, lại trang bị
súng ô"ng tân tiến.
Đại chúng nhân dân vẫn còn sông trong xã hội nông nghiệp.
Công thương thì so với 5, 3 thế kỷ trước, có tiến nhưng không
nhiều. Nông thương vẫn làm ăn với con trâu, cái cày như xưa.
Nông nghiệp và công nghiệp vẫn chỉ dùng sức người và sức vật.
Thương nghiệp có sự vận tải bằng thuyền có lợi dụng sức gió và
dòng nước chảy. Tuy vẫn kể là có bôn hạng dân nhưng hầu hết
đều hành nghề nông. Sĩ phu, thợ thuyền, nhà buôn, thường vẫn
kiêm làm ruộng, vườn. Nhiều người làm thợ chỉ là nghề phụ, nghề
chính vẫn là làm ruộng.
Công nghệ vẫn là tiểu thủ công nghiệp. Thợ thuyền cùng loại
thường tụ hỢp thành phường hay làng chuyên sản xuất một thứ
hàng riêng biệt. Rất ít có những xưởng lớn đông thợ cùng làm việc.
470