Page 462 - Việt Sử Kỷ Yếu

thuyền chạy ra biển. Quan quân đánh đuổi. Phụng và ước chạy
vào mạn Quảng Bình, Quảng Trị. Đồ đảng người bị bắt. ngưòi
chạy trôn. Quan triều lợi dụng tình hình, vây đánh ráo riết, bắt
được Phụng và ước, đem về kinh trị tội lăng trì.
Tạ Văn Phụng khởi binh từ cuôi năm 1861, đến CUỐI năm 1865
mới bị đánh thua. Suốt trong 4 năm, nhà nước tôn hại rất nhiều.
Mạn Quảng Yên dẹp xong thì mạn Cao Bằng có giặc khách
đánh lấy tỉnh thành. Kinh lược Võ Trọng Bình, tuần phủ Phạm
Chi Hương đem binh lên lạng Sơn, chia quân đi đánh các nơi, từ
tháng 9 âl năm 1865 đến tháng 3 âl năm sau, tướng giặc Trương
Cận Bang mới xin về hàng.
NGUYỄN VĂN THỊNH TỨC CAI VÀNG - Trong khi Tạ Văn Phụng
tung hoành tại vùng biển thì tháng 4 âl năm 1862, ở Bắc Ninh có
cai tổng Nguyễn Văn Thịnh, tục hiệu Cai Vàng, xưng làm nguyên
suý, lập người xưng là con cháu vua nhà Lê (Uẩn hay Mẫn) làm
minh chủ, chiêu tập dân nghèo đói, nổi dậy nhập đảng với Phụng,
đánh chiếm phủ Lạng Giang và huyện Yên Dũng, rồi tiếp tục vây
đánh thành Bắc Ninh.
Bô" chính Hà Nội Nguyễn Khắc Thuật, bô" chính Sơn Tây Lê
Dụ và lãnh binh Hưng Yên (Hưng Hoá?) Vũ Tảo, ba đạo quân
cùng kéo lên giải vây Bắc Ninh. Vũ Tảo đánh nhau với quân Cai
Vàng hơn 10 trận, phá được. Cuô"i năm 1862, Cai Vàng lại đem
quân về đánh Bắc Ninh lần nữa. Quan quân đã lấy làm lo, dùng
đại binh đi đánh. Tổng đốc quân vụ Tôn Thất Hân (hay Tuệ) chỉ
huy các đạo quân đến đánh tan. Vũ Tảo chém được Cai Vàng. Sau
người vỢ ba Cai Vàng đánh úp bắt được lãnh Tảo, đem tẩm dầu
vào quần áo mà đốt, làm lễ tê" chồng, rồi giải tán quân.
VỤ CHỐNG ĐỐI ở KINH THÀNH - Nguyên Tự Đức là con thứ
được nô"i ngôi, người anh là Hồng Bảo vì phóng đãng, không chịu
học hành, nên không được lập. Hồng Bảo lấy điều đó bất bình, vẫn
âm mưu tranh giành ngôi. Năm 1854, cùng mấy người trong
hoàng tộc, tư thông với người ngoại quốc, tổ chức đảo chính. Sự
việc bị tiết lộ, Hồng Bảo phải bắt bỏ ngục. Sử chép uô"ng thuốc độc
chết trong tù. Con là ưng Đạo phải đổi mang họ mẹ là Đinh, gọi là
Đinh Đạo.
Năm 1866, ở kinh thành Huê", có một sô" người bất mãn với
vua Tự Đức, nhân thấy nhà vua bấy giò dâng xây Vạn Niên Cơ tức
Khiêm Lăng, quân lính và dân phu phải làm lụng khó nhọc quá
độ, đem lòng oán hận, mưu sự đảo chính đưa Đinh Đạo, hoàng tôn

462