Page 457 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 457
xin mở mang viẹc buôn bán. Triều thần đều cho là việc không
thuận tiện, không ai muôn thay đổi thói cũ chút gì cả.
Tự Đức khuyên các quan xét việc, nên cẩn thận, suy nghĩ cho
chín, nhưng cũng nên làm thế nào cho tiến bộ, chứ không tiến thì
tức là thoái vậy.
Như thế, Tự Đức cũng không cầu tiến mà các quan triều lại
bàn chỉ cần lấy nhân nghĩa trị dân, theo đạo thánh hiền làm việc
nước. Cơ khí là sáng tạo của quỷ dữ. Các người Nhật Bản, Xiêm
La, theo đòi người ngoại dương, dùng đồ vật cơ xảo, tuy nhất thời
có khâ'm khá nhưng rồi ra cũng suy. Dùng đồ cơ xảo phải vận
dụng trí óc cơ xảo. Cơ trí sẽ sinh cơ tâm, không hay ho gì.
Tình thế đã nguy ngập mà còn cứ khư khư giữ lấy thói cổ, hễ
ai nói đến điều gì thì lại bác đi. Như thế thì làm thế nào mà chẳng
hỏng việc được.
Trong khi lũ tư bản thực dân, với vũ khí tân tiến chỉ nhăm
nhăm ăn cướp, mà nước ta thì quân đội yếu hèn, vũ khí cổ lỗ đơn
sơ, ban lãnh đạo quốc gia mờ tôi, vua như thế, quần thần như thế
thì đứng vững sao nổi.
Dưới thời Tự Đức, có việc người Pháp đánh chiếm đất nước
ta, lập nền đô hộ (sự việc chép ở sau).
Phạm lầm lỗi đế mất nền tự chủ nước nhà, không phải chỉ là
tội một mình vua Tự Đức mà là tội chung của các triều thần đời
bây giò, cũng còn là của vua tôi mấy triều trước đó nữa.
VIỆC CAI TRỊ - Quan chê thòi Tự Đức vẫn giữ như trước. Các hạt
hành chính trực thuộc triều đình là tỉnh. Đặt 5 tống đốc cai trị các
tỉnh Bắc Kỳ, gọi là ngũ tỉnh. Đàng Ngoài; Hà Ninh (Hà Nội, Ninh
Bình), Định An (Nam Định, Hưng Yên), Ninh Thái (Bắc Ninh, Thái
Nguyên), Hải An (Hái Dương, Quảng Yên), Sơn Hưng Tuyên (Sơn
Tây, Hưng Hoá, Tuyên Quang). Thêm tuần phủ Cao Lạng (Cao
Bằng, Lạng Sơn) nguyên tắc thống thuộc tổng đốc Ninh Thái.
Trung Kỳ có các tỉnh Thánh Hoá (trước là Thanh Hoa, kỵ
huý thái hậu Từ Dũ đổi là Thanh Hoá), Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng
Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên (Thuận Hoá), Quảng Nam, Quảng
Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hoà, Bình Thuận.
Miền nam gọi là Nam Kỳ lục tỉnh, gồm các tỉnh; Gia Định,
Biên Hoà, Định Tường, Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên.
VIỆC BANG GIAO VỚI TRUNG QUỐC - Người nước ta xưa chỉ biết
Trung Quốc là văn minh, cường thịnh, coi khinh người Âu châu là
lũ bạch quỷ, người da đen là dạ xoa. Sang thế kỷ XIX, nhà Thanh
457
