Page 449 - Việt Sử Kỷ Yếu

biểu kể tội các chúa Trịnh: Danh vi Lê thần, thực vi Lê tặc. Minh
Mệnh ra lệnh phá huỷ các đền phủ thò họ Trịnh, lấy các ruộng
trước dùng vào việc thò cúng các đền phủ này làm ruộng công
hàng xã. Thực sự một số ruộng này bị cường hào chiếm lấy làm
của tư. Dân chúng những nơi này vẫn tôn thò, chỉ không linh đình
như trước.
VIỆC CẤM ĐẠO GIA TÔ - Thời Minh Mệnh trị vì, việc cấm đạo
Gia Tô và giết giáo sĩ cùng tín đồ đạo này là quan trọng.
Người nước ta xưa, hơn ngàn năm Bắc thuộc, chịu ảnh
hưởng nặng nề văn hoá Trung Quốc, lễ nghi theo Chu công,
Khổng tử gọi là đạo Nho. Đến khi đạo Phật truyền bá sang không
gặp trở ngại gì: Người đi chùa lễ phật vẫn thò cúng tố’ tiên, lễ bái
Văn Miếu và đền thò các vị có công với nhân loại hay với quốc
gia. Đến khi có đạo Gia Tô truyền bá sang thì xảy ra lắm chuyện
lôi thôi. Đạo Gia Tô dạy người yêu kính Thiên Chúa, lấy lòng
nhân thứ coi mọi người như anh em ruột thịt, về nguyên tắc,
không có chi dở. Nhưng người nước ta xưa, nhất là các sĩ phu,
không tin những điều tín đồ đạo Gia Tô tin, lại thâ"y lễ nghi c,ó
khác: không còn tôn thờ tố tiên, thần thánh thì cho là tà đạo, phá
hoại thuần phong mỹ tục, nên đả kích. Các nhà cầm quyền chính
chúa Trịnh, chúa Nguyễn xưa đã cấm đoán, nhưng không kịch
liệt lắm. Đến khi Minh Mệnh vua chuyên chê rất tôn sùng Khổng
Mạnh lên ngôi, muôn dân nước giữ chính nghĩa, không theo tả
đạo nên ra lệnh cấm ngặt. Cấm không được thì đem chém giết
các ngưòi truyền đạo và dân chúng theo đạo. Nhưng nhiều giáo
đồ không sỢ chết, cho sự tử vì đạo là vinh dự, được phong thánh,
hồn được lên thiên đường. Thành ra sự cấm đoán ngặt nghèo
cũng chang đi đến đâu hết.
Người tin theo đạo G'ia Tô, cũng như những người tin mọi tôn
giáo khác, cho điều mình tin tưởng là hay, là đúng, không gì làm
lay chuyển được, thậm chí coi người theo tôn giáo khác như thù
địch. Qua nhiều thế kỷ, người ta bàn cãi mãi, không một ai chứng
minh được đâu đúng, đâu sai lầm. Đê tránh những sự xung đột về
tôn giáo, người thức giả nêu ra sự bao dung (tolérance): Ai tin tôn
giáo nào có quyền cứ việc tin, nhưng phải để mặc những người
khác tin thế khác, không đươc bắt ho phải tin theo mình. Như
vậy, những người khác tôn giáo mới có the sôhg chung hoà bình
với nhau được. Tiếc rằng Minh Mệnh và các quan triều thòi ấy
không hiểu biết đến điều này nên đã có sự rất không hay diễn ra.

449