Page 448 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 448
Án L ê Văn Duyệt. - Lê Ván Duyệt là đại công thần khai
quốc triều Nguyễn, từng lập đưỢc nhiều chiến công lớn. Gia Long
phong làm tổng trấn Gia Định thành. Dự bàn về việc chọn người
nôl ngôi. Lê Văn Duyệt xin lập con đông cung cảnh thuộc dòng
đích. Khi Gia Long khuất, Minh Mệnh được lập, ông đang ở kinh,
bỏ về Gia Định, không dự lễ vua mới đáng quang. Minh Mệnh
không tin ông.
Dưới thòi quân chủ chuyên chế, khi vua muôh gì thì đình
thần ùa theo đón chiều ý vua. Vua không ưa ai thì người ấy bị kết
án phạm tràm thứ tội. Trần Trọng Kim trong VNSL chép theo Đại
Nam chính biên liệt truyện viết dài dòng về các điều buộc tội Lê
Văn Duyệt và Lê Chất, toàn là những sự vố vẩn không ra sao.
Lê Văn Duyệt làm tổng trấn là quan cai trị tài, được dân
chúng tính phục, tuy có hống hách, ông tự chuyên, từng tiếp
người ngoại dương và cho thương thuyền của họ vào mua bán.
Ông bị nghị án, trích ra các lòi nói, việc làm bội nghịch, có 7
tội nên trảm, 2 tội nên giảo, 1 tội nên phát phân, phải san bằng
phần mộ, dựng bia có các chữ: Chỗ này là nơi quyền yếm Lê Văn
Duyệt phục pháp.
Án L ê Chất. - Lê Chất nguyên là tướng giỏi triều Tây Sơn,
do Cảnh Thịnh giết oan đại thần, bỏ sang theo Phúc Ánh, lập được
nhiều chiến công, sau làm quan to có phần hách dịch. Đồng liêu
không ưa. Sau án Lê Văn Duyệt, có Lê Bá Tú thị lang bộ lại, truy
tham tội bất thần của Lê Chất. 6 tội nên chết, lại có 10 tội tiếm
lạm. Đình thần nghị Lê Chất bất phát, bất trung, đại gian, đại ác,
phạm 6 tội nên lăng trì, 8 tội nên trảm, 2 tội nên giảo.
Lê Chất cũng bị san bằng mả. Vợ và con cẩ n Cương, Thường,
Kỷ đều phải trảm giam hậu. Tịch biên gia sản 12.000 quan tiền
sung công.
Đến năm 1847, dưới triều Tự Đức, đông các đại học sĩ Vũ
Xuân Cẩn có sớ tâu xin gia ân cho con cháu Nguyễn Văn Thành,
Lê Văn Duyệt và Lê Chất, tuy có tội nhưng trước có công. Ba ông
này mới được phục hồi danh dự.
VIỆC PHÁ CÂC ĐỀN MIẾU THỜ CÁC CHÚA TRỊNH - Gia Long thâm
thù báo oán các vua Tây Sơn nhưng không báo thù các chúa
Trịnh, tuy từng bị tướng nhà Trịnh Hoàng Ngũ Phúc đánh đuổi ra
khỏi thành Phú Xuân. Sang thời Minh Mệnh có triều thần dâng
448