Page 439 - Việt Sử Kỷ Yếu

- Chính tâm thuật giữ bụng trong sạch.
- Vụ bản nghiệp.
- Huấn tử đệ.
- Sùng chính học.
- Giới dâm thác, rán giữ gian tà, dâm dục.
- Thận pháp thủ, cẩn thận giữ pháp luật.
- Quảng thiện hạnh rộng sự làm điều lành.
Lại nghiêm cấm sự biếng nhác, rong chơi, cờ bạc, rưỢu chè,
trừng trị cường hào bắt nạt hình dân, các việc tế lễ, ma chay phải
theo phép tắc của bộ lễ, không được bày ra ăn uống xa xỉ.
LẬP NHÀ DƯỜNG TẾ - Minh Mệnh thương kẻ nghèo, truyền cho
các trấn Bắc Thành lấy tiền kho lập sở dưỡng tế. Những kẻ quan,
quả, cô, độc và tàng tật không nơi nương tựa đến ở đó thì mỗi ngày
cấp cho mỗi người 20 đồng tiền và nửa bát quan đồng gạo.
VIỆC ĐINH ĐIỀN VÀ THUẾ MÁ - Thuế đinh, điền đại khái theo
như thòi Gia Long đã định. Nám 1836, đất Nam Kỳ đạc điền xong,
tính ra được 630.075 mẫu.
Dân Hoa sang lập hương ấp Minh Hương mỗi đinh đồng niên
phải nộp 2 lạng bạc, lão hạng và người tàn tật chịu một nửa.
Người Thanh sang buôn bán có vật lực phải nộp 6 quan tiền,
không có vật lực nộp một nửa hạn cho 3 nám chiếu lệ thu cả thuế.
Thuế muôi thì mỗi ruộng muôi phải nộp đồng niên từ 6 đến
10 phương muôi.
Còn các thứ thuế mỏ, sản vật, theo lệ thòi Gia Long .
VIỆC DOANH ĐIỀN - Năm 1828, Nguyễn Công Trứ đề xuất chủ
trương khai hoang đại quy mô: Đồn điền, doanh điền, khai khẩn
ruộng đất bỏ hoang, được Minh Mệnh cho thi hành.
Đồn điền tiên hành bằng cách mộ dân nghèo và sử dụng
phạm nhân tô chức thành đội ngũ đưa đi khẩn hoang nhiều nhất ở
vùng Gia Định và miền nam Trung Bộ. Sau thời gian khai khẩn 6
đến 10 năm, ruộng đất đã thành thục thì chuyển thành thôn ấp
tông xã.
Doanh điền thực tế là việc di dân lập ấp. Nguyễn Công Trứ
được cử làm doanh điền sứ. Kê hoạch ai mộ được 50 người lập
thành một lý được làm lý trưởng; mộ được 30 người lập thành một
ấp, được làm ấp trưởng. Sau ba năm khai khẩn thành ruộng bắt
đầu thu thuế. Bấy giò, Nguyễn Công Trứ chiêu mộ được nhiều dân
lưu vong đi khai phá miền bãi biển hoang rậm lập ra hai huyện
Tiền Hải nay thuộc Thái Bình và Kim Sơn nay thuộc Ninh Bình

439