Page 437 - Việt Sử Kỷ Yếu

Sử gia Trần Trọng Kim chê Gia Long khi công việc xong rồi,
không hảo toàn cho các công thần, đem giết hại những người có
công, khiến cho hậu thê ai xem đến những chuyện ấy cũng nhớ
đến Hán Cao Tổ mà thương tiếc cho người ham mê công danh đòi
áp chế ngày xưa.
Sách Việt Nam sử lược viết thòi Pháp thuộc và dòng họ
Nguyễn còn ở ngôi nên không thể kể tội lỗi của vua sáng nghiệp
họ này.
Ke ra thì Lê Thái Tổ cũng giết hại công thần hơn vậy. Thời
quân chủ chuyên chế, nhà vua muôn giữ vững ngôi báu cho mình
và truyền cho con cháu nên tàn ác quá độ giết hại nhiều người đã
có nhiều công đưa mình lên ngôi cao.
Nguyễn Phúc Ánh khi còn long đong, vẫn kiên trì muôn được
làm vua, chỉ biết đến quyền lợi cá nhân riêng mình, trước đã rước
quân ngoại quốc Xiêm La về dày xéo đất nước, cướp phá dân mình
là hành động “rước voi về giày mồ”, sau lại cầu cứu nước Pháp,
định cắt đất nước nhượng cho Tây ngoại dương. Nước nhà còn may
có Nguyễn Huệ anh hùng diệt quân Xiêm La. Chính quyền Pháp
lại đang gặp khó khăn không giúp đỡ gì, nếu không thì nước ta đã
sớm thành thuộc địa hay ít ra là bán thuộc địa của Pháp rồi.
Khi đã làm vua lại không mở hải cảng cho các người Âu châu
vào buôn bán như vua Xiêm La đã làm, điều đã thấy khi còn
nương nhờ bên đó. Liệt cường vì quyền lợi sẽ giữ miếng nhau,
không để một nước độc quyền, thì nền độc lập khỏi bị đe doạ.
Đã biết người Âu châu thế mạnh, kỹ thuật cơ khí cao, mà
Gia Long chỉ biết mua súng đạn, mượn người Tây xây thành
kiểu Vauban, không dùng kỹ sư họ xây cầu côKg, khai thác mỏ
kim khí. Đáng trách hơn nữa là không cho người trong nước đi
ra nước ngoài học về khoa học kỹ thuật tiên bộ của nền văn
minh vật chất.

NGUYỄN THÁNH Tổ 1820 - 1840
huý ĐẢM (1791- 1840)
N iên hiêu\ Minh Mênh

ĐỨC Độ VUA MINH MỆNH - Gia Long lập người con thứ tư là
Đảm kế nghiệp. Đông cung cảnh lên đậu chết năm 1801, tháng
sau người con thứ hai là Hi cũng chết. Thái tử Đảm lên ngôi tháng
giêng âl năm 1820, đặt niên hiệu là Minh Mệnh.

437