Page 436 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 436
sự GIẾT HẠI CÔNG THẦN - Cũng như mấy vua khai quốc khác,
Gia Long giết hại công thần.
Nguyễn Văn Thành, người gốc Thừa Thiên ở Gia Định sớm
theo phò, lập nhiều công lớn, đứng đầu hàng công thần, từng làm
tổng trấn Bắc Thành giữ miền này yên trị. Có học thức, lại từng
làm tổng tài soạn sách luật và quôh sử. ông có người con là
Nguyễn Văn Thuyên, đỗ cử nhân, hay làm thơ giao du với các văn
sĩ. Nghe nói Thanh Hoa có Nguyễn Văn Khuê và Nguyễn Đức
Nhân có văn tài, làm thơ gửi ra, có câu: “Thư hồi nhược đắc sơn
trung tể, tá ngã kinh luân chuyển hoá ky” dịch Nôm là; Sơn tể
phen này dù gặp gở, giúp nhau xoay chuyển hội cơ này. Đây là lời
người thiếu niên ngông nghênh. Thế mà bị kết tội làm phản. Triều
thần kể tội Văn Thành. Một hôm bãi triều, ông chạy theo bám áo
Gia Long xin cứu. Gia Long giật áo ra đi. Văn Thành phải uôLg
thuốc tự tử. Người con phải tội chém.
Đặng Trần Thường người Chương Đức (Chương Mỹ, Hà
Đông), có tài văn học, vào Gia Định lập công, được phong đến chức
thượng thư bộ binh. Làm sắc phong cho Hoàng Ngũ Phúc, tướng
nhà Trịnh, làm phúc thần nên phải tội chém. Được tha, sau bị bới
những việc khi ra coi tào binh ở Bắc Thành, đã chiếm giữ đầm ao
và ân lậu đinh điền, v.v... lại bị bắt phải tội giảo. Khi bị giam
trong ngục, Đặng Trần Thường có làm bài Hán vương tôn phú
bằng quốc âm, tự ví mình như Hàn Tín.
LOẠN LẠC TRONG Nước: - Ngay từ khi Gia Long vừa mới lên
ngôi, dân chúng không được hưởng thanh bình, có những vụ nổi
dậy ở vùng đồng bằng Bắc Thành, rồi lan rộng ra. Trong 18 năm
triều Gia Long, có đến 50 cuộc nông dân nổi dậy. Riêng 5 năm
đầu, tổng trấn Bắc Thành phải mở trên 30 cuộc tiễu phạt, ở vùng
Sơn Nam và Hải Dương. Từ những năm 1807, 1808, có nhiều cuộc
nôi dậy có quy mô lớn. Những năm CUỐI triều Gia Long đã manh
nha mấy vụ nổi dậy to lốn, sang triều Minh Mệnh mới bùng nổ
mạnh mẽ.
LUẬN VỀ yU A GIA LONG - Gia Long khuất năm 1819, thọ 59
tuổi, làm vua 18 năm, miếu hiệu Thế Tổ Cao hoàng đế.
Gia Long tài trí, khôn ngoan, rất bền chí, suô"t 25 năm chiến
đấu gặp nhiều tai nạn mà không ngã lòng, lại biết dùng người anh
tài giúp việc dựng lại nghiệp cũ, lại thông nhất được đất nước từng
bị chia cắt gần 300 năm. Phải thừa nhận công cuộc thống nhất đất
nước là sự nghiệp lớn lao đáng khen.
436