Page 433 - Việt Sử Kỷ Yếu

sổ điển. - Các làng ruộng mùa, ruộng chiêm, ruộng hai mùa,
hoặc đất hoang, bao nhiêu mẫu sào thước, toạ lạc tại đâu phải làm
sổ chua cho rõ ràng, lập thành 3 quyển, cứ 5 năm làm một lần, đệ
vào bộ đóng dấu kiểm, một quyển lưu tại bộ, một tại trấn, một
trao trả xã bảo thủ. Địa bạ Gia Long được lưu truyền dài về sau.
THUẾ CÁC SẢN VẬT - Các quế hộ Nghệ An đồng niên phải nộp
các hạng quế 120 cân, Thanh Hoa 70 cân; đều được miễn trừ thuế
thân. Người tìm được cây quế phải trình quan, đẵn xong phải nộp
quan một nửa, được thưởng một nửa. Người đi lấy yến sào ở
Quảng Nam mỗi nám phải nộp thuế 8 lạng, được tha việc binh
lính. Các thứ hương, sâm, chiếu, gỗ có lệ riêng, cho nộp thuế Ếằng
tiền hay bằng sản vật. Thuyền các nước vào buôn bán, sô" thuế
định theo thuyền lớn nhỏ. Những mỏ đồng, thiếc, kẽm cho người
Trung Quốíc khai, đánh thuế.
CẤM BÁN CÔNG ĐIỀN - Từ khi nhà Lê mất ngôi, dân xã có nơi
đem công điền đổi ra tư điền, nơi đem cố bán đi. Gia Long cấm
mua bán công điền công thổ. Lúc có công dụng, mới được điền cô"
bán. Hết 3 năm phải trả lại. Ai giữ quá hạn phải tội.
VIỆC ĐÚC TIỀN. - Gia Long mở sở đúc tiền đồng kẽm, mỗi đồng
nặng 7 phân. Lại đúc vàng, bạc ra nén, lạng, để cho tiện việc buôn bán
giao thông trong nước. Định mỗi lạng vàng đổi lấy 10 lạng bạc.
Có lò đúc tiền ở Bắc Thành, Gia Định thành và các trấn.
PHÉP ĐO, CÂN - Gia Long chê" tạo kiểu thước đồng đo ruộng,
cân thiên bình cân đồng, sắt, chì, thiếc và sản vật; cân trung bình
cân vàng, bạc, cấp mẫu cho các doanh, các trấn.
CÔNG VỤ - Gia Long sai sửa sang đường sá, xoi đào sông ngòi,
đắp đê điều để cho việc làm ăn của nông dân được tiện lợi. Các
doanh, trấn phải sửa sang quan lộ, đắp đường, làm cầu. Từ cửa
nam Quan đến Bình Thuận, cứ 4.000 trượng (16km) làm một nhà
trạm. Từ Bình Thuận trở vào Hà Tiên thì đi đường thuỷ. Đê điều
phải giữ gìn cẩn thận. Đào nhiều sông ngòi tiêu nước úng thuỷ,
nhất là ở miền bắc. Tại các trấn, đặt kho chứa thóc gạo phòng khi
mất mùa đói kém lấy phát cho dân.
PHÁP LUẬT - Nguyễn Văn Thành được cử làm tổng tài soạn ra-
sách luật mới. Bộ luật Gia Long này gồm 22 quyển, 398 điều, ban
hành năm 1815, chép lại hầu hết bộ luật nhà Thanh, không theo
luật Hồng Đức xưa phù hỢp với phong tục người nước ta.
VIỆC HỌC HÀNH - Gia Long nhờ có võ công mà dựng nghiệp.
Quan triều hầu hết là võ, sau khi lên ngôi cũng trọng văn, lưu ý

433