Page 429 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 429
Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng ở Quy Nhơn, các mặt bị quân
Nguyễn bô vây tấn công ráo riết, liệu chông lại không nổi, lại nghe tin
quân thua ỗ Trấn Ninh, tháng 3 âl nhân đêm mưa tốĩ, bỏ thành Quy
Nhơn, đem 1.000 quân sĩ và 150 thớt voi đi đường thượng đạo qua Ai
Lao ra Nghệ An để hội với Bảo Hưng lo sự chông giữ.
NGUYỄN PHÚC ÁNH LÊN NGÔI TÔN - Nguyễn Phúc Ánh dấy
nghiệp xưng vương như các chúa trước. Từ khi thu phục Phú
Xuân, thanh thế lừng lẫy. Sau khi lấy được đất đến sông Gianh,
làm chủ toàn thể giang sơn cũ chúa Nguyễn, ngày 2 - 5 âl năm
1802, xưng làm vua (hoàng để), lấy niên hiệu là Gia Long.
QUÂN NGLATn r a l ấ y đ ấ t bẮC h à - Lên ngôi, Gia Long lại thân
chinh ra đánh Bắc Hà, sai Nguyễn Văn Trương lĩnh thuỷ binh, Lê
Vàn Duyệt và Lê Chất bộ hình, hai đạo cùng tiến. Tháng 6 âl, bộ binh
sang sông Gianh, tiến lên đóng ở Hà Trung. Thuỷ binh vào cửa Hội
Thông đánh vào các đồn luỹ. Trấn thủ Nghệ An Nguyễn Ván Thận bỏ
thành lui giữ Diễn Châu. Đại quân của Gia Long từ Phú Xuân kéo ra.
Các căn cứ Hoành Sơn, Hà Trung, Đại Nài, Vĩnh Định, Thanh Hoa
lần lượt rơi vào tay quân Nguyễn. Bấy giờ, Trần Quang Diệu do
đường Ai Lao ra đến châu Quy Hợp , xuông huyện Hương Sơn, thấy
quân Gia Long đã lấy được Nghệ An rồi, cùng Bùi Thị Xuân về huvện
Thanh Chương, quân sĩ đều hỏ cả, được mấy ngày vỢ chồng bị bắt.
Tướng Vũ Văn Dũng cũng bị bắt ở Nông Công, Thanh Hoa.
Chiếm xong Nghệ, Thanh, quân Nguyễn thuỷ bộ tiếp tục kéo
ra bắc. Đi đến đâu, quân Tây Sơn chưa đánh đã tan, chỉ trong một
tháng đã ra đến Thăng Long.
Bảo Hưng thấy thế không chông giữ được, cùng các em
Quang Thuỳ, Quang Thiệu và mây bề tôi đô đốc Tú, Nguyễn Văn
Tứ sang sông chạy về phía bắc, đến Phượng Nhãn đều bị bắt.
Quang Thuỳ tự tử. Đô đôc Tú và vỢ cũng tự vẫn. Vua tôi mấy
người bị đóng cũi đưa về Tháng Long.
Nhà Tây Sơn 1778 - 1802 làm vua 25 năm, nhưng Thái Đức
chỉ giữ Quy Nhơn và các hạt lân cận. Đến Quang Trung 1788 -
1792 đuổi quân Thanh, lấy Bắc Hà, mới đáng kể thì miền nam đã
bị Nguyễn Phúc Anh lấy lại rồi.
Do bận chiến tranh, nhà Tây Sơn không sửa sang được mấy
về kinh tế và văn hoá. Công nghiệp của Quang Trung làm vua chỉ
trong bốh năm chưa có ảnh hưởng lớn đến quần chúng nhân dân.
Sau khi Quang Trung khuất, vua trẻ lại hèn, đại thần ghen ghét
giết hại lẫn nhau, quan lại các địa phương tham nhũng, chính trị thôi
nát, lòng dân oán hận nên dòng vua này không tồn tại được lâu dài.
429
