Page 430 - Việt Sử Kỷ Yếu

THỜI ĐỢI CỢN KIM

KỶ NHÀ NGUYỄN (1802 - 1945)

NGUYÊN THẾ Tổ 1802 - 1819
huý PHÚC ÁNH (1761 - 1819)
Niên hiệu: Gia Long

NGUYỄN PHÚC ÁNH XƯNG ĐẾ HIỆU - Ngày 2 - 5 âl năm 1802,
Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi hoàng đế, đặt niên hiệu là Gia Long,
đổi tên nước là Nam Việt, đóng đô ở Huế hiện nay. (Đây là xã Phú
Xuân cũ, thành gọi là Thuận Hoá, tên hạt gồm châu Thuận và
châu Hoá, xưa là o, Rí nước Champa, nay là Quảng Trị và Thừa
Thiên. Thòi thuộc Pháp, thực dân đọc trệch Thuận Hoá ra Huế,
sau người trong nước gọi theo).
Lên ngôi, ra lấy Bắc Hà, Gia Long phong tước cho con cháu
nhà Lê, nhà Trịnh, cấp ruộng đất và trừ giao dịch cho dòng dõi hai
họ ấy đê giữ việc thò phụng tổ tiên.
Gia Long thăng thưởng cho các tướng sĩ, tha một vụ thuế cho
dân, đổi miền bắc là Bắc Thành, cử Nguyễn Văn Thành làm tống
trấn, Nguyễn Văn Khiêm, Đặng Trần Thường và Phạm Ván Đăng
coi các tào hộ, binh, hình giúp Thành.
Gia Long biết vỢ chồng Trần Quang Diệu, Bùi Thị Xuân có
tài lớn, sai người dụ về hàng, hứa phong quan tước lớn. Quang
Diệu không chịu nói: Nếu nhà vua tha tôi, không bắt tội thì tôi xin
về cày ruộng, nộp thuê như người dân thường. Chứ nhận quan
tước của thiên triều đại mới thì không phải là người trượng phu.
Tháng 7 âl năm 1802, Gia Long về kinh, đem vua tôi nhà
Tây Sơn làm lễ hiến phu ở Thái Miếu, rồi đem ra pháp trường xử
trị cực kỳ tàn khốc. Các tập sử chép khác nhau. Có sách nói đem
cho voi dày, xé xác, chém ngang lưng. Có sách chép đem lột da
nhồi trấu. (Riêng về Bùi Thị Xuân đem cho voi dày, con voi nhận
thấy chủ cũ, quỳ lạy. Kế đó bà bị quấn rẻ tẩm dầu, đốt như cây
đuôc). Lại sai quật mả vua Thái Đức và Quang Trung, vứt bỏ thây
đi, lấy đầu đem bỏ hòm gỗ, giam trong ngục tôi. Văn thần Ngô Thì

430