Page 431 - Việt Sử Kỷ Yếu

Nhậm và Phan Huy ích bị đánh 100 hèo trước Văn Miếu. Thì
Nhậm yếu, đau đòn chết.
Gia Long cho xây điện cần Chính, điện Thái Hoà tráng lệ, để
thường lập đại triều, bắt quân dân xây thành kinh đô và hoàng
thành, cùng các thành trì các doanh trấn.
Gia Long vừa lên ngôi, sai Trịnh Hoài Đức và Ngô Nhân
Tĩnh đem các phẩm vật, ấn sách nhà Thanh phong cho Tây Sơn
sang nộp Thanh triều và xin phong. Đến năm 1804, Thanh Nhân
Tông Gia Khánh mói sai sứ sang phong. Nhà Thanh đổi lại quốc
hiệu nước ta là Việt Nam, có lẽ vì thấy Nam Việt là tên nước của
nhà Triệu xưa gồm cả đất Lưỡng Quảng. Đến năm 1806, tức năm
Gia Long thứ 5, Gia Long mới làm lễ đăng quang, xưng đế hiệu
long trọng ở điện Thái Hoà.
Sau những năm loạn lạc, Gia Long lên ngôi, sửa sang mọi
việc, chỉnh đô"n pháp luật và việc cai trị, cải hoá phong tục, cấm
dân gian lấy việc thần, Phật bày ra rượu chè, ăn uôKg, nghiêm
cấm quan lại sách nhiễu dân, giao hảo với Trung Quốc, Xiêm La,
Chân Lạp.
VIỆC TRIỀU CHÍNH - Gia Long bỏ các chức tham tụng, bồi tụng
tựa như tể tướng. Mọi việc đều do các bộ: lại, hộ, lễ, binh, hình, công
chủ trương. Mỗi bộ có thượng thư, tả hữu tham tri, tả hữu thị lang
và thuộc viên: viên ngoại, lang trung, chủ sự, thư lại. Lại có Đô Sát
viện giữ việc can gián vua, đàn hạch các quan. Cấp sự trung các
khoa và giám sát ngự sử thông quốc. Trong viện có tả hữu đô ngự sử
và tả hữu phó ngự sử. Lại đặt Tào Chính coi việc vận tải cùng thuế
má tàu bè. Có tào chánh sứ và tào phó sứ làm đầu.
Các địa phương thì từ Thanh Hoa ngoại (Ninh Bình) trở ra,
gọi là Bắc Thành, thông 11 trấn, 5 trấn nội là: Sơn Nam thượng,
Sơn Nam hạ, Sơn Tây, Kinh Bắc và Hải Dương. 6 ngoại trấn:
Tuyên Quang, Hưng Hoá, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên,
Quảng Yên. Từ Bình Thuận trở vào gọi là Gia Định thành, thống
cả 5 trâK: Phiên An (địa hạt Gia Định), Biên Hoà, Vĩnh Thanh
(Vĩnh Long, An Giang), Vĩnh Tường và Hà Tiên, ớ quãng giữa
nước, đặt các trấn: Thanh Hoa, Nghệ An, Quảng Ngãi, Bình Định,
Phú Yên, Bình Hoà (Khánh Hoà) và Bình Thuận. Đất kinh kỳ
thống 4 doanh: Trực Lệ, Quáng Đức (Thừa Thiên), Quảng Trị,
Quản^ Bình, Quảng Nam.
ớ Bắc Thành và Gia Định Thành, đặt chức tổng trấn và phó
tổng trấn coi mọi việc, ớ trấn, đặt lưu trấn hay trấn thủ, cai bạ và
431