Page 435 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 435
quân, hội đồng với sứ Xiêm La đưa Nặc ông Chân về nước. Xiêm
La vẫn lưu quâh giữ Battanbang, nói để phong cho các em Nặc
Ông Chân. Lê Văn Duyệt viết thư trách, quân Xiêm La mới rút về.
Lê Vàn Duyệt xây thành Nam Vang (Phnôm Pênh) và thành La
Lem. Gia Long cử Nguyễn Văn Thuỵ đem 1.000 quân bảo hộ Chân
Lạp. Nước ta lại bảo hộ nước này.
VIỆC BANG GIAO VỚI NƯỚC ANH - Năm 1803, có sứ nước Anh
Robert đem phương vật sang dâng và xin dâng vào mở cửa hàng
buôn bán ở Trà Sơn thuộc Quảng Nam. Gia Long không nhận lễ,
không cho mở cửa hàng. Sau người Anh còn 2, 3 lần đưa thư sang
nữa, Gia Long vẫn từ chcíi.
Về việc này, Gia Long đã lầm lỗi lớn. Đã từng ở bên nước
Xiêm La mà không biết nên theo vua Xiêm La cho các người Âu
châu vào mở cửa hàng buôn bán. Vì quyền lợi, họ sẽ giữ miếng
nhau, không đê cho riêng một nước nào giữ độc quyền chiếm làm
thuộc địa.
VIỆC BANG GIAO VỚI N ư ớ c PHÁP - Gia Long biệt nhãn với người
Pháp, do Bá Đa Lộc và mấy sĩ quan Pháp có nhiều công lao giúp
đỡ lập nghiệp. Bá Đa Lộc chết năm 1799 khi tòng chinh ỏ cửa Thi
Nại, được đưa về Sài Côn làm lễ an táng long trọng, truy phong
tước quận công. Các sĩ quan và binh sĩ Pháp, không được trả lương
hậu, lần lượt bỏ cả về nước. Chỉ còn Chaigneau (có tên Việt là
Nguyễn Văn Thắng), Vannier (Nguyễn Văn Chấn) ở lại lâu, làm
quan dưới triều Gia Long. Despiau ở lâu, nhưng rồi cũng bỏ về.
Gia Long trọng đãi, cho mỗi người 50 lính hầu và miễn lạy.
Đầu thế kỷ XIX, thòi vua Gia Long mới lên ngôi, thì ỏ nước
Pháp, Napoléon I cẩm quyítn, bận nhiều về việc chiến tranh với
các nước Âu châu, không giao dịch với nước ta. Sau dòng Bourbons
phục hưng mới có tàu Pháp sang buôn bán ở Viễn Đông. Năm
1817, tàu La Paix chở hàng sang bán bên ta, do hàng ấy người ta
không quen dùng, không bán được. Gia Long tha thuế. Năm 1819,
tàu Rose và tàu Le Henri vào cửa Đà Nang, bán được hàng, chở
chè và lụa về. Chaigneau xin phép nghỉ 3 nărn về Pháp.
Cũng năm 1817, tàu binh Cybèle vào cửa Đà Nang. Thuyền
trưởng là bá tước De Kergarion nói vua Pháp Louis XVIII sai sang
nhận cửa Hội An và đảo Côn Lôn, thi hành điều ước Versailles
1787. Gia Long trả lòi rằng: Những điều ước ấy, nước Pháp trước
đã không thi hành thì nay bỏ, không nói đến nữa. Thế nước Pháp
bấy giò chưa mạnh gì lắm., nên không xảy ra chuyện lôi thôi.
435
