Page 409 - Việt Sử Kỷ Yếu

viện Sùng Chính, dịch các sách Hán ra chữ Nôm và góp nhiều ý
kiến về chính sách văn hoá giáo dục.
VIỆC CHÍNH TRỊ - Sau khi đánh đuối xong quân Thanh, Quang
Trung xếp đặt mọi việc rồi, đem đại quân về Phú Xuân, lưu Ngô
Văn Sỏ và Phan Văn Lân ở lại Bắc Hà tổng thông các việc quân
quôc. Những việc tư lệnh giao thiệp với Trung Quôc uỷ thác cho
Ngô Thì Nhậm và Phan Huy ích. Lấy thành Nghệ An là đất giữa
nước và lại là đất tô xưa ỏ đó sai thợ thưyền tái vận đá, gỗ, gạch,
ngói, sửa sang đền đài, cung điện, sai quân các đạo lấy đá ong về
xây thành Phượng Hoàng trung đô, định sẽ đưa triều dinh về ở
đấy. Cải thành Thăng Long là Bắc thành, chia đất Sơn Nam làm
hai trấn: Sơn Nam ThiỉỢng trấn lỵ sơ ơ Châu cầu (Phủ Lý ngày
nay), Sơn Nam Hạ trấn ly sỏ ỏ Vị Hoàng (Nam Định).
Mỗi trân đặt quán trân thủ là võ quan và hiệp trấn văn
quan. Mỗi huyện văn có chức phân tri đê xét việc kiện cáo, võ thì
đặt quan chức phân xuất đê coi việc binh lương. Các tổng có tổng
trương, xfx có xã trương phụ trách việc hành chính. Tại triều,
ngoài các trọng chức văn võ tam công, tam thiếu, đại chương tể,
đại tư đồ, dại tư khĩíu, đại tư mã, dại tư không, đại tổng quíìn, đại
đống lý... còn có các chức thượng thư trông coi bộ cùng với các viện
hàn lâm, viện ngự sử, v.v...
Dôi với quan lại cao cấp, thực hiện chê độ bổng lộc theo lôl
câp cho một sô xã, một sô đinh đê thu thuế. Chê dộ lộc điền không
còn nữa.
VIỆC VÕ BỊ - Quang Trung ra sức xây dựng quân đội mạnh mẽ
dế đối phó với tình thế, nhất là vì Nguyễn Phúc Anh đã chiếm lại
Gia Định. Đỗi với nhà Thanh, mối quan hệ bang giao trên cơ sở
giữ vững chủ quyển chỉ cỏ thể duy trì với lực lượng tự vệ hùng
mạnh. Khi đánh giặc Thanh, quân đội Quang Trung chia làm 5
cánh: trung, tiền, hậu, tả, hữu với quân số trên 10 vạn và vài trăm
voi chiến. Sau lập thêm nhiều quân hiệu mới như tả bật, hữu bật,
kiên thành, thiên cán. Các quân đội phiên chê theo đạo, rồi đến cơ
và đội. Chức trấn thủ ở trấn và võ phân xuất ở huyện là những tô
trưởng chỉ huy quân đội địa phương.
Năm 1790, Quang Trung sai lập lại sổ hộ khẩu quy định rõ

chê độ trưng tập quân lính. Dân chia làm 4 hạng theo tuối tác:
hạng vị cập cách từ 9 đến 17 tuổi, hạng tráng từ 18 đến 55 tuôi,
hạng lão từ 56 đến 60 tuổi, hạng lão nhiêu trên 60 tuổi. Chính
quyền căn cứ sổ hộ khẩu, 3 suất đinh lấy một lính..Dân đinh được
409